Όλο αυτό το αστικό δράμα το οποίο
ζούμε καθημερινά, όλη αυτή η ολική λειτουργική και αισθητική υποβάθμιση
της καθημερινότητας μας, δεν οφείλονται μόνο στην βαριά «γκρίζα» υποδομή
στην οποία μας ανάγκασαν να εγκλωβιστούμε αλλά και στην προγραμματική, άκριτη
αλλά συστηματική, απογύμνωση της από εκείνο το θεμελιώδες στοιχείο της
ζωτικότητας της που δεν είναι άλλο από το αστικό πράσινο. Και αυτό δεν
είναι τυχαίο.
Απουσία της οιαδήποτε ad hoc νομοθετικής ή και κανονιστικής ρύθμισης,
το αστικό πράσινο εμφανίζεται ως απλή αναφορά κάποιων «δενδροστοιχιών»
στο πλαίσιο μιας πεπαλαιωμένης δασικής νομοθεσίας, που το παραδίδει «tout cour» κατά κύριο λόγο στην τοπική
αυτοδιοίκηση και στην υποκειμενική αντίληψη και γνώση του πολιτικού και
τεχνικού προσωπικού της με τα γνωστά, θλιβερά, αποτελέσματα : «Η μέριμνα δια
την ανάπτυξιν, βελτίωσιν, αναδάσωσιν και προστασίαν των πάρκων, αλσών και των
εντός των πόλεων ή οικιστικών περιοχών δενδροστοιχιών ανήκει εις τους οικείους
οργανισμούς τοπικής αυτοδιοικήσεως ή τους επί τη βάσει σχετικής πολεοδομικής
μελέτης αναλαβόντας την δημιουργίαν αυτών οικιστικούς φορείς ή εις ίδια νομικά
πρόσωπα επί τη βάσει ειδικών διατάξεων». Έννοιες όπως εκείνη της «Διακυβέρνησης
του Αστικού Πράσινου» από μέρους Δήμων και Περιφερειών παραμένουν
παντελώς άγνωστες στα καθ’ ημάς, όπως παραμένει και ουσιαστικά αδιανόητη η
υποχρέωση της σύνταξης στιβαρών χωροταξικών αστικού πράσινου του
αυτοδιοικητικού χώρου, της ποιοτικής και ποσοτικής καταγραφής των φυτικών
ειδών του, το φυτικό του ισοζύγιο και η σύνταξη ενός πλήρους
Δημοτικού ή και Περιφερειακού Κανονισμού Πρασίνου, εργαλεία πλέον
απαραίτητα για τον προγραμματισμό του σχεδιασμού, της δημιουργίας
και της ορθής του διαχείρισης. Στην καλύτερη περίπτωση το αστικό
πράσινο νοείται ως αντικείμενο απλουστευμένης τεχνικής διαχείρισης –
όπως βολεύει - και όχι ως «το σύνολο των βιολογικών στοιχείων που συνδράμουν
στον καθορισμό του τοπιακού και λειτουργικού χαρακτήρα ενός οικιστικού συνόλου
σε οικολογική ισορροπία με το χώρο, ως πολύπλοκο σύστημα επιφανειών και φυτικών
δομών, δημόσιο αγαθό και πολυλειτουργικός πόρος για το οικιστικό σύνολο και
τους κατοίκους του».
Αντίθετα, για τις λοιπές ευρωπαϊκές
κοινωνίες το αστικό πράσινο συνιστά σαφώς αδιαμφησβήτητη προτεραιότητα.
Θεσμικά και κανονιστικά κατοχυρωμένο, με τους πλέον βέλτιστους όρους, σε όλα τα
επίπεδα διακυβέρνησης – τόσο ως προς την δημιουργία του όσο και ως προς την
διαχείριση και προστασία του – θεωρείται από τους πολυτιμότερους πόρους
για την υψηλή ποιότητα ζωής και κατ’ έξοχή στρατηγικό εργαλείο για τον
προσανατολισμό των πολιτικών στο πεδίο της ποιοτικής ανθεκτικότητας του
κατοικημένου χώρου. Παρά ταύτα δεν εφησυχάζουν. Δεν χάνουν την ευκαιρία να
αγωνίζονται συνεχώς για την βελτιστοποίηση των συνθηκών σχεδιασμού, δημιουργίας
και διαχείρισης του αστικού πράσινου όπως τεκμηριώνει το παρακάτω «Μανιφέστο»,
που συντάχθηκε και συνυπογράφηκε στην γειτονική Ιταλία από πλήθος
σημαντικών συλλογικοτήτων της χώρας - μεταξύ των οποίων η Ένωση Φυσικής
Μηχανικής, η Εταιρία Οικολογίας του Τοπίου, το Γεωπονικό και
Δασοπονικό Επιμελητήριο και η Ορνιθολογική Εταιρεία της – με το
οποίο αιτούν από την κυβέρνηση να θέσει το αστικό πράσινο στο επίκεντρο
των πολιτικών της μέσω της κατάρτισης μιας ad hoc στρατηγικής επενδύσεων σε δημοτικό και περιφερειακό
επίπεδο. Αξίζει να το παρουσιάσουμε.
-------------------------------------------------------------------------------------------
Ο Ντάντε Αλιγκιέρι, ο Γκαίτε,
ο Στεντάλ και άλλοι ονόμασαν την Ιταλία «Κήπο της Ευρώπης» για
τις μοναδικές καλλιτεχνικές και τοπιακές ομορφιές της. Η Ιταλία συγκαταλέγεται
μεταξύ των Ευρωπαϊκών χωρών με την πλουσιότερη βιοποικιλότητα. Ειδικότερα,
διαθέτει το ήμισυ των φυτικών ειδών και το ένα τρίτο των ζωικών ειδών της Ευρωπαϊκής
Ηπείρου. Μια κληρονομιά για την ανθρωπότητα ίση με την αρχαιολογική και
καλλιτεχνική κληρονομιά της.
Η φυτική κληρονομιά των πόλεων της
χώρας, που αποτελείται κατά κύριο λόγο από δενδρόβια φυτά - πολλά από τα οποία
πολλά μνημειώδη, θαμνώδη και ποώδη - πάσχει από σοβαρή έλλειψη προστασίας και
ανάδειξης από μέρους της δημόσιας διοίκησης, ως επί το πλείστο λόγω της σημαντικής
μείωσης των επενδύσεων στον τομέα του αστικού πράσινου.
Η εγκατάλειψη των επενδύσεων στο πεδίο
της αξιοποίησης και ανάδειξης του αστικού πράσινου – ολοένα πιο εμφανής
τα τελευταία χρόνια – αποδίδεται ως επί το πλείστο στη σοβαρή κρίση που διακρίνει
τα δημοσιονομικά η οποία άνοιξε τον δρόμο στην υιοθέτηση μεθόδων σχεδιασμού,
υλοποίησης και συντήρησης του πράσινου χαμηλής ποιότητας, με αποτέλεσμα
σοβαρές ζημιές στην κληρονομιά αστικού πράσινου, εν μέρει μη αναστρέψιμες.
Πρόκειται για μια κατάσταση που οδήγησε σε δημοπρατήσεις χαμηλού κόστους που
διακρίνονται από την έλλειψη επαγγελματισμού ποιότητας από μέρους του ανάδοχου
και από σοβαρές ελλείψεις ελέγχων ουσιαστικής εφαρμογής των προγραμματικών
συμβάσεων από μέρους του δημόσιου.
Οι επιπτώσεις της πανδημίας Covid-19 ή θα καταστήσουν αυτή την κατάσταση ακόμη πιο προβληματική
ή θα αποτελέσουν μια μοναδική ευκαιρία για μια ουσιαστική αλλαγή σελίδας ενός
τομέα που χρειάζεται μια πραγματική αλλαγή, κατά κύριο λόγο πολιτισμικού
χαρακτήρα και ο οποίος είναι σε θέση να αποτελέσει τον φέροντα άξονα μιας
ουσιαστικής «ανάπτυξης» της κοινωνίας στο σύνολο της.
Ήλθε η ώρα του καθορισμού μιας νέας
σχέσης μεταξύ Φύσης και Κουλτούρας, μεταξύ περιβαλλοντικών και
πολιτισμικών αξιών, εντός των πόλεων και των οικιστικών συνόλων, με στόχο τη
μεγιστοποίηση των οικολογικών, περιβαλλοντικών, χωρικών, συναισθηματικών και
αισθητικών αξιών, με τη συμμετοχή της δημόσιας διοίκησης και επαγγελματιών και
επιχειρήσεων του τομέα του πράσινου, με στόχο τη διαρκή ανάπτυξη,
αειφόρο και βιώσιμη.
