Όλο αυτό το αστικό δράμα το οποίο
ζούμε καθημερινά, όλη αυτή η ολική λειτουργική και αισθητική υποβάθμιση
της καθημερινότητας μας, δεν οφείλονται μόνο στην βαριά «γκρίζα» υποδομή
στην οποία μας ανάγκασαν να εγκλωβιστούμε αλλά και στην προγραμματική, άκριτη
αλλά συστηματική, απογύμνωση της από εκείνο το θεμελιώδες στοιχείο της
ζωτικότητας της που δεν είναι άλλο από το αστικό πράσινο. Και αυτό δεν
είναι τυχαίο.
Απουσία της οιαδήποτε ad hoc νομοθετικής ή και κανονιστικής ρύθμισης,
το αστικό πράσινο εμφανίζεται ως απλή αναφορά κάποιων «δενδροστοιχιών»
στο πλαίσιο μιας πεπαλαιωμένης δασικής νομοθεσίας, που το παραδίδει «tout cour» κατά κύριο λόγο στην τοπική
αυτοδιοίκηση και στην υποκειμενική αντίληψη και γνώση του πολιτικού και
τεχνικού προσωπικού της με τα γνωστά, θλιβερά, αποτελέσματα : «Η μέριμνα δια
την ανάπτυξιν, βελτίωσιν, αναδάσωσιν και προστασίαν των πάρκων, αλσών και των
εντός των πόλεων ή οικιστικών περιοχών δενδροστοιχιών ανήκει εις τους οικείους
οργανισμούς τοπικής αυτοδιοικήσεως ή τους επί τη βάσει σχετικής πολεοδομικής
μελέτης αναλαβόντας την δημιουργίαν αυτών οικιστικούς φορείς ή εις ίδια νομικά
πρόσωπα επί τη βάσει ειδικών διατάξεων». Έννοιες όπως εκείνη της «Διακυβέρνησης
του Αστικού Πράσινου» από μέρους Δήμων και Περιφερειών παραμένουν
παντελώς άγνωστες στα καθ’ ημάς, όπως παραμένει και ουσιαστικά αδιανόητη η
υποχρέωση της σύνταξης στιβαρών χωροταξικών αστικού πράσινου του
αυτοδιοικητικού χώρου, της ποιοτικής και ποσοτικής καταγραφής των φυτικών
ειδών του, το φυτικό του ισοζύγιο και η σύνταξη ενός πλήρους
Δημοτικού ή και Περιφερειακού Κανονισμού Πρασίνου, εργαλεία πλέον
απαραίτητα για τον προγραμματισμό του σχεδιασμού, της δημιουργίας
και της ορθής του διαχείρισης. Στην καλύτερη περίπτωση το αστικό
πράσινο νοείται ως αντικείμενο απλουστευμένης τεχνικής διαχείρισης –
όπως βολεύει - και όχι ως «το σύνολο των βιολογικών στοιχείων που συνδράμουν
στον καθορισμό του τοπιακού και λειτουργικού χαρακτήρα ενός οικιστικού συνόλου
σε οικολογική ισορροπία με το χώρο, ως πολύπλοκο σύστημα επιφανειών και φυτικών
δομών, δημόσιο αγαθό και πολυλειτουργικός πόρος για το οικιστικό σύνολο και
τους κατοίκους του».
Αντίθετα, για τις λοιπές ευρωπαϊκές
κοινωνίες το αστικό πράσινο συνιστά σαφώς αδιαμφησβήτητη προτεραιότητα.
Θεσμικά και κανονιστικά κατοχυρωμένο, με τους πλέον βέλτιστους όρους, σε όλα τα
επίπεδα διακυβέρνησης – τόσο ως προς την δημιουργία του όσο και ως προς την
διαχείριση και προστασία του – θεωρείται από τους πολυτιμότερους πόρους
για την υψηλή ποιότητα ζωής και κατ’ έξοχή στρατηγικό εργαλείο για τον
προσανατολισμό των πολιτικών στο πεδίο της ποιοτικής ανθεκτικότητας του
κατοικημένου χώρου. Παρά ταύτα δεν εφησυχάζουν. Δεν χάνουν την ευκαιρία να
αγωνίζονται συνεχώς για την βελτιστοποίηση των συνθηκών σχεδιασμού, δημιουργίας
και διαχείρισης του αστικού πράσινου όπως τεκμηριώνει το παρακάτω «Μανιφέστο»,
που συντάχθηκε και συνυπογράφηκε στην γειτονική Ιταλία από πλήθος
σημαντικών συλλογικοτήτων της χώρας - μεταξύ των οποίων η Ένωση Φυσικής
Μηχανικής, η Εταιρία Οικολογίας του Τοπίου, το Γεωπονικό και
Δασοπονικό Επιμελητήριο και η Ορνιθολογική Εταιρεία της – με το
οποίο αιτούν από την κυβέρνηση να θέσει το αστικό πράσινο στο επίκεντρο
των πολιτικών της μέσω της κατάρτισης μιας ad hoc στρατηγικής επενδύσεων σε δημοτικό και περιφερειακό
επίπεδο. Αξίζει να το παρουσιάσουμε.
-------------------------------------------------------------------------------------------
Η φυτική κληρονομιά των πόλεων της
χώρας, που αποτελείται κατά κύριο λόγο από δενδρόβια φυτά - πολλά από τα οποία
πολλά μνημειώδη, θαμνώδη και ποώδη - πάσχει από σοβαρή έλλειψη προστασίας και
ανάδειξης από μέρους της δημόσιας διοίκησης, ως επί το πλείστο λόγω της σημαντικής
μείωσης των επενδύσεων στον τομέα του αστικού πράσινου.
Η εγκατάλειψη των επενδύσεων στο πεδίο
της αξιοποίησης και ανάδειξης του αστικού πράσινου – ολοένα πιο εμφανής
τα τελευταία χρόνια – αποδίδεται ως επί το πλείστο στη σοβαρή κρίση που διακρίνει
τα δημοσιονομικά η οποία άνοιξε τον δρόμο στην υιοθέτηση μεθόδων σχεδιασμού,
υλοποίησης και συντήρησης του πράσινου χαμηλής ποιότητας, με αποτέλεσμα
σοβαρές ζημιές στην κληρονομιά αστικού πράσινου, εν μέρει μη αναστρέψιμες.
Πρόκειται για μια κατάσταση που οδήγησε σε δημοπρατήσεις χαμηλού κόστους που
διακρίνονται από την έλλειψη επαγγελματισμού ποιότητας από μέρους του ανάδοχου
και από σοβαρές ελλείψεις ελέγχων ουσιαστικής εφαρμογής των προγραμματικών
συμβάσεων από μέρους του δημόσιου.
Οι επιπτώσεις της πανδημίας Covid-19 ή θα καταστήσουν αυτή την κατάσταση ακόμη πιο προβληματική
ή θα αποτελέσουν μια μοναδική ευκαιρία για μια ουσιαστική αλλαγή σελίδας ενός
τομέα που χρειάζεται μια πραγματική αλλαγή, κατά κύριο λόγο πολιτισμικού
χαρακτήρα και ο οποίος είναι σε θέση να αποτελέσει τον φέροντα άξονα μιας
ουσιαστικής «ανάπτυξης» της κοινωνίας στο σύνολο της.
Ήλθε η ώρα του καθορισμού μιας νέας
σχέσης μεταξύ Φύσης και Κουλτούρας, μεταξύ περιβαλλοντικών και
πολιτισμικών αξιών, εντός των πόλεων και των οικιστικών συνόλων, με στόχο τη
μεγιστοποίηση των οικολογικών, περιβαλλοντικών, χωρικών, συναισθηματικών και
αισθητικών αξιών, με τη συμμετοχή της δημόσιας διοίκησης και επαγγελματιών και
επιχειρήσεων του τομέα του πράσινου, με στόχο τη διαρκή ανάπτυξη,
αειφόρο και βιώσιμη.
Ο σχεδιασμός, η υλοποίηση και η
διαχείριση του αστικού και περιαστικού πράσινου θα πρέπει να
αντιμετωπίζονται από ολοκληρωμένης και συστημικής σκοπιάς, μέσω της ανάπτυξης πράσινων
και γαλάζιων υποδομών σε θέση να ανασυγκροτήσουν οικοσυστημικές
ισορροπίες, να διαφυλάξουν τη βιοποικιλότητα και να βελτιστοποιήσουν
τις περιβαλλοντικές συνθήκες, προς όφελος της υγείας της κοινότητας και
προς επιβεβαίωση του αναντικατάστατου ρόλου του πράσινου, σε όλες τις
μορφές του, στη διαρκή βελτιστοποίηση της ποιότητας ζωής.
Ως προς αυτό, πρέπει να επιλεγούν
φυσικές μέθοδοι επέμβασης – Nature-based Solutions – που μειώνουν την εξάρτηση από τις «γκρίζες»
υποδομές, πολύ ακριβότερες τόσο στην κατασκευή όσο και στη συντήρηση. Μόνο
έτσι το αστικό πράσινο θα μπορέσει να καταλάβει τη θέση που του ανήκει
σήμερα περισσότερο από ποτέ, ώστε να αποτελέσει μια από τις θεμελιωδέστερες επενδύσεις
για την αντιμετώπιση των υγειονομικών, κοινωνικών, κλιματικών και οικονομικών
αλλαγών και να είναι βιώσιμο, οικολογικά ορθό, κοινωνικά αποδεκτό και
οικονομικά εφικτό κυρίως στη φάση της διαχείρισης και της φροντίδας του.
1. Το αστικό, δημόσιο και ιδιωτικό,
πράσινο είναι συνώνυμο της υγείας και της ευημερίας των πολιτών καθόσον αποτελεί από τους
σημαντικότερους παράγοντες βελτιστοποίησης των συνθηκών της ζωής στην πόλη. Για
τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας η υγεία νοείται και ορίζεται ως «κατάσταση
συνολικής, σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευημερίας και όχι μόνο ως απουσία
ασθένειας ή αναπηρίας» και ως δικαίωμα που αποτελεί τη βάση όλων των άλλων
θεμελιωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων. Πρόκειται για ορισμό που βρίσκει την ουσιαστική
του πραγμάτωση στις οικοσυστημικές υπηρεσίες του αστικού πράσινου.
Οικοσυστημικές υπηρεσίες ως οφέλη που αντλεί η ανθρωπότητα από τα οικοσυστήματα
τα οποία συνοψίζονται σε :
- Παροχή υπηρεσιών που παρέχονται απευθείας από τα οικοσυστήματα
όπως τροφή, πόσιμο νερό, επικονίαση καλλιεργειών κ.λπ.
- Υπηρεσίες ρύθμισης φυσικών διαδικασιών, όπως
απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα, ρύθμιση του κλίματος, διήθηση αέρα και
νερού, προστασία του εδάφους κ.λπ.
- Υπηρεσίες προστασίας των οικότοπων για τη διατήρηση
της γενετικής ποικιλομορφίας.
- Κοινωνικο-πολιτισμικές υπηρεσίες, συναισθηματικής, αισθητικής και
πνευματικής φύσης, που απορρέουν από τη διάδραση μεταξύ του ανθρώπινου είδους
και των οικοσυστημάτων – πολιτιστικές, ψυχαγωγικές και εκπαιδευτικές
δραστηριότητες κ.λπ.
3. Το πράσινο προστατεύεται από το
Σύνταγμα στο πλαίσιο της προστασία του τοπίου. Το άρθρο 9 του Συντάγματος αναφέρει ρητά
ότι «Η Ιταλική Δημοκρατία προάγει την ανάπτυξη της επιστημονικής και της
τεχνολογικής έρευνας. Προστατεύει το τοπίο και την ιστορική και καλλιτεχνική
κληρονομιά του έθνους», το δε άρθρο 32 επιβεβαιώνει, επιπρόσθετα, την
έννοια της υγείας : «Η Ιταλική Δημοκρατία προστατεύει την υγεία ως
θεμελιώδες δικαίωμα του ατόμου και αδιαμφισβήτητο συμφέρον της κοινότητας…»
Δίπλα στις γενικές διατάξεις της συνταγματικής
προστασίας του πράσινου, μια μακρά σειρά θεσμικών εργαλείων διαμορφώνει
το πεδίο για την διαρκή επικαιροποίηση εθνικών και ευρωπαϊκών νόμων, κανόνων και
οδηγιών με στόχο την πρόταξη ενός οικιστικού μοντέλου σε θέση να εγγυηθεί τη δίκαιη
πρόσβαση στους πόρους, την κοινωνική ισότητα και εν κατακλείδι τη βιώσιμη
ευημερία, όπως :
- Η «Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο» - Οκτώβριος 2000
- Οι «Νόρμες για την Ανάπτυξη των Αστικών Χώρων» - Νόμος
10, Ιανουάριος 2013.
- Η «Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τις Πράσινες Υποδομές» -
236/2019 ΕΕ.
- Οι Στόχοι ΟΗΕ 2030 για την Περιβαλλοντική
Βιωσιμότητα - Σεπτέμβριος 2015.
- Η 3η Έκθεση για την «Κατάσταση του Φυσικού
Κεφαλαίου στην Ιταλία» - 2019.
- Το «Ευρωπαϊκό Green Deal» - 2019.
- Το «Διάταγμα για το Κλίμα» - Νόμος 141, 12
Δεκεμβρίου 2019.
- Τα «Ελάχιστα Περιβαλλοντικά Κριτήρια για την Υπηρεσία
Διαχείρισης του Δημόσιου Αστικού Πράσινου, για την Προμήθεια των Σχετικών Προϊόντων
και για Φροντίδα του» - Διάταγμα της 10ης Μαρτίου 2020.
4. Το αστικό πράσινο αποτελεί μοναδικό
εργαλείο για την πρόληψη των τρομερών συνεπειών των περιβαλλοντικών κρίσεων που σημαδεύουν τη ζωή μας ολοένα και
συχνότερα τα τελευταία χρόνια, οι οποίες προκαλούν σοβαρότατες υλικές ζημιές
και, πάνω απ’ όλα, δραματικές απώλειες ζωής. Η οποιαδήποτε ορθολογική πολιτική και
τα όποια ορθολογικά σχέδια και προγράμματα, οφείλουν να στοχεύουν στην ανάδειξη
του αστικού πράσινου ως μοναδικού εργαλείου επίτευξης της ορθολογικής
δομής του εδάφους και της ποσοτικής και ποιοτικής υδρολογικής
ισορροπίας του οικιστικού ιστού και του χώρου. Από αυτή την άποψη, το
κόστος της δημιουργίας και της διαχείρισης του αστικού πράσινου δεν
μπορεί παρά να θεωρηθεί παρά εργαλείο σημαντικής εξοικονόμησης ως προς
την αυξημένη ασφάλεια της κοινότητας που επιτυγχάνεται.
5. Το αστικό πράσινο αποτελεί ένα από τους βασικούς παράγοντες
στήριξης ενός σημαντικού οικονομικού τομέα, εκείνου των προϊόντων φυτωρίου.
Το 2018 η αξία της ιταλικής παραγωγής προϊόντων φυτωρίου ανήλθε
σε 2,57 δισεκατομμύρια ή με το 4,7% της αξίας της αγροτικής
παραγωγής της χώρας. Ο τομέας της παραγωγής προϊόντων φυτωρίου απασχολεί
χιλιάδες επαγγελματιών, ενώσεων και επιχειρήσεων, προσφέρνοντας υπηρεσίες και προϊόντα
ολοένα περισσότερο ευθυγραμμισμένα με τις εθνικές και ευρωπαϊκές οδηγίες που
στοχεύουν σε διαρκώς μεγαλύτερη αειφορία και βιωσιμότητα. Η
μείωση της ζήτησης στο πεδίο της δημιουργίας και διαχείρισης του αστικού
πράσινου - με όρους ποιοτικούς και ποσοτικούς - αποτελεί μία από τις
βασικές αιτίες της κρίσης του τομέα, ζωτικού για την ποιότητα ζωής στις πόλεις
μας.
Από αυτή την άποψη και σε αυτό το
πλαίσιο, σήμερα όσο ποτέ, ,το αστικό πράσινο οφείλει να καταλάβει
τη θέση που του ανήκει, ως μια από τις σημαντικότερες
επενδύσεις στο πεδίο της αντιμετώπισης των κοινωνικών, υγειονομικών,
οικονομικών και κλιματικών αλλαγών, οικολογικά ορθή, κοινωνικά αποδεκτή και
οικονομικά εφικτή.
Δεδομένου του ανεκτίμητου οφέλους που
αποκομίζεται από το αστικό πράσινο - σε επίπεδο μιας ουσιαστικής
δημόσιας υπηρεσίας την οποία δικαιούνται να απολαμβάνουν όλοι οι πολίτες - οι
υπογράφοντες και οι υποστηρικτές αυτού «Μανιφέστου για την Υπεράσπιση του Αστικού
Πράσινου στην μετά Covid
εποχή», ζητούν από την
κυβέρνηση να το θέσει στο επίκεντρο των πολιτικών της μέσω της κατάρτισης μιας ad hoc στρατηγικής επενδύσεων σε δημοτικό και περιφερειακό
επίπεδο :
- η οποία θα διακρίνεται από σαφώς καθορισμένους στόχους,
σαφή και προκαθορισμένα χρονοδιαγράμματα και επαρκείς, προκαθορισμένους,
πόρους,
- η οποία θα λαμβάνει υπόψη τις Οδηγίες Διαχείρισης και
Βιώσιμου Σχεδιασμού Αστικού Πράσινου και την Εθνική Στρατηγική Αστικού
Πράσινου – Ανθεκτικά Αστικά Δάση για την Υγεία και την Ευημερία των Πολιτών
της Επιτροπής Ανάπτυξης Αστικού Πράσινου του Υπουργείου Προστασίας
του Περιβάλλοντος, του Χώρου και της Θάλασσας,
- η οποία θα στηρίζεται σε όλο το φάσμα των ειδικοτήτων του
τομέα - από την ακαδημαϊκή κοινότητα και τον κόσμο των επαγγελματικών συλλόγων
έως τον κόσμο των συλλογικοτήτων και των επιχειρήσεων - οι οποίες θα πρέπει να
ενεργούν στο πεδίο της διεπιστημονικότητας και,
- η οποία θα πρέπει να επιτρέψει στην ανάκτηση του
συντονισμού του όλου εγχειρήματος από μέρους της δημόσιας διοίκησης,
δίνοντας προτεραιότητα σε ολοκληρωμένα, πολυτομεακά και χωρικά έργα.
Το «Μανιφέστο για την Υπεράσπιση του
Αστικού Πράσινου στην μετά Covid
εποχή» απευθύνεται :
- Στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.
- Στον Πρωθυπουργό.
- Στον Υπουργό Οικονομίας.
- Στον Υπουργό Οικονομικής Ανάπτυξης.
- Στον Υπουργό Αγροτικών Διατροφικών και Δασικών Πολιτικών.
- Στον Υπουργό Προστασίας του Περιβάλλοντος, του Χώρου και
της Θάλασσας.
- Στον Υπουργό Πολιτιστικών Αγαθών και Δραστηριοτήτων και
Τουρισμού.
- Στον Υπουργό Υγείας.
- Στον Πρόεδρο της Επιτροπής για την Ανάπτυξη του Αστικού
Πράσινου.
- Στον Πρόεδρο της Εθνικής Ένωσης Ιταλικών Δήμων.
Το «Μανιφέστο για την Υπεράσπιση του
Αστικού Πράσινου στην μετά Covid
εποχή» υπογράφεται από
μία πλατιά σειρά συλλογικοτήτων μεταξύ των οποίων :
- Η Ιταλική Ένωση Φυσικής Μηχανικής - AIPIN
- Η Ιταλική Ορνιθολογική Εταιρεία
– LIPU
- H Ιταλική Εταιρία Οικολογίας του Τοπίου – SIEP
- Το Γεωπονικό και Δασοπονικό
Επιμελητήριο
- Η Ιταλική Ένωση Αρχιτεκτονικής
Τοπίου – AIAPP
- Τον εκδοτικό οίκο στον τομέα του
πράσινου ACER-Il Verde Editoriale
#Oikologiki_Symmaxia
«Οικολογική Συμμαχία για την Περιφέρεια Αττικής».
- Για τον ριζικό αναπροσανατολισμό των πολιτικών της Περιφέρειας.
- Για την διοικητική και πολιτική της αυτονομία.
- Για την «Οικολογική Μετάβαση» σε μία κοινωνία βιώσιμης ευημερίας.
- Για τον άνθρωπο, τα ζώα και το περιβάλλον.
https://oikosymmaxia.blogspot.com
