Περιφέρειες σε «Οικολογική Μετάβαση». Ο πολιτικός μας στόχος

του Γιώργου Δημητρίου
Dr.Αρχιτέκτονα
Περιφερειακού Συμβούλου Αττικής
Επικεφαλής «Οικολογικής Συμμαχίας
για την Περιφέρεια Αττικής»

40 χρόνια μετά από την εκκίνηση της διαδικασίας διαμόρφωσης του προφίλ της σύγχρονης Περιφέρειας και της προβολής στο διεθνές προσκήνιο της τεκμηριωμένης αμφισβήτησης της έννοιας της «ανάπτυξης», η συντριπτική πλειοψηφία των Περιφερειών της δυτικής Ευρώπης έχει κατακτήσει την διοικητική, λειτουργική και, συχνά, πολιτική αυτονομία και έχει προχωρήσει πρώτα στην μεθοδική εφαρμογή των προταγμάτων της Ατζέντα 21 και έπειτα στην αναθεώρηση δομών, λειτουργιών και δράσεων σύμφωνα με την οπτική της «Οικολογικής Μετάβασης». Η επικαλούμενη ανάγκη επείγουσας αλλαγής πολιτισμικού παραδείγματος, που θα προκύψει από την τριπλή, οικονομική, κοινωνική αι περιβαλλοντική κρίση κοντά στο τέλος της πρώτης δεκαετίας του 21^ουαιώνα, θα τις βρει πλήρως θωρακισμένες.

1. Στις περισσότερες των περιπτώσεων και όπου δεν αποτελεί μέρος φεντεραλιστικού μοντέλου διακυβέρνησης, η Περιφέρεια λειτουργεί στο πεδίο μιας προχωρημένης αυτονομίας στο πλαίσιο του Συντάγματος και των νόμων :

α. Αποφασίζει για τη δομή, τον τρόπο διακυβέρνησης και τη λειτουργία της, μέσω της αυτόνομης σύνταξης και υπερψήφισης του καταστατικού της χάρτη.

β. Καθορίζει το σύστημα εκλογής του περιφερειάρχη και του περιφερειακού συμβουλίου.

γ. Προσδιορίζει τον αριθμό των περιφερειακών συμβούλωνβάσει ενός γενικού πλαισίου σχετικού με τον αριθμό των κατοίκων της – πχ. έως 40 περιφερειακοί σύμβουλοι για περιφέρειες με πληθυσμό της τάξης των 4 εκατομμυρίων, έως 50 για περιφέρειες με πληθυσμό της τάξης των 6 εκατομμυρίων κ.ο.κ.

δ. Νομοθετεί, στο πλαίσιο του Συντάγματος, για θέματα που δεν ανήκουν στην αρμοδιότητα της κεντρικής διακυβέρνησης, για θέματα συμπληρωματικά εκείνων που αποτελούν αρμοδιότητα της κεντρικής διακυβέρνησης ή, σπανιότερα, και για θέματα της αρμοδιότητα της κεντρικής διακυβέρνησης.

ε. Νομοθετεί για μία ευρεία σειρά τομέων που παραδοσιακά ανήκουν στην κεντρική διακυβέρνηση, όπως η υγεία, η παιδεία, η αγροτική παραγωγή, το εμπόριο, η βιομηχανία, η βιοτεχνία, ο τουρισμός, η κοινωνική ασφάλιση, οι και διεθνείς σχέσεις με την Ευρώπη των Περιφερειών.

στ. Διαχειρίζεται, στον χώρο αρμοδιότητας της, λιμάνια και αεροδρόμια, την μεταφορά και διανομή της ενέργειας και τον συντονισμό των δημοσιονομικών και του φορολογικού συστήματος, σύμφωνα με νομοθετικό πλαίσιο που υποδεικνύει η κεντρική κυβέρνηση.
ζ. Συντάσσει σχέδια νόμου που την αφορούν και τα καταθέτει στο Κοινοβούλιο προς οριστικοποίηση.

η. Ελέγχεται από την κεντρική διακυβέρνηση ως προς τη σύνταξη νομοσχεδίων που μπορούν να είναι αντίθετα στο εθνικό συμφέρον.
θ. Συγκροτεί Περιφερειακή Διοικητική Αστυνομία.
ι. Διατηρεί οικονομική αυτονομία εσόδων και εξόδων και έχει την δικαιοδοσία καθορισμού τοπικής φορολογίας.
ια. Καθορίζειαυτόνομα την πολιτική και διοικητική της κατεύθυνση και τον οικονομικό, χωρικό και περιβαλλοντικό προγραμματισμότης.

ιβ. Συντάσσει και εγκρίνει Κανονισμούς για κάθε τομέα αρμοδιότητας της, από εκείνο περί οικολογικών δικτύων, έως εκείνους περί λατόμευσηςκαι προστασίας των δικαιωμάτων των ζώων.

2. Η συντριπτική πλειοψηφία των Περιφερειών αποτελεί τον «πολιτικό πρωταγωνιστή» και τον «πρωταγωνιστή των πολιτικών» στο πεδίο της «Οικολογικής Μετάβασης». Σε γενικές γραμμές, οι πολιτικές της «Οικολογικής Μετάβασης» εφαρμόζονται κωδικοποιημένες στις εξής 7 θεματικές ενότητες:

-  Αντιμετώπιση της «Κλιματικής Αλλαγής»

Η Περιφέρεια ενεργεί σύμφωνα με ένα «Σχέδιο Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή», μέσω του οποίου προχωρεί στην εφαρμογή των εξής πολιτικών για την σταδιακή μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεωντης ανθρωπογενούς δραστηριότητας, στα διοικητικά της όρια, ως καταλληλότερες για την αντιμετώπιση του διαρκώς μεγαλύτερου ρίσκου σοβαρής περιβαλλοντικής υποβάθμισης στην εποχή της κλιματικής αλλαγής :

α. Προγραμματισμένες ενέργειες για την ενεργειακή αναβάθμιση του κτιριακού δυναμικού.

β. Δραστική μείωση της ατμοσφαιρικής μόλυνσης και προστασία του φυσικού και του αγροτικού εδάφους.

γ. Επέκταση των φυσικών πάρκων και της πράσινης υποδομής.

δ. Δραστική μείωση των εκπομπών αγροτικής και βιομηχανικής προέλευσης.

ε. Διαχείριση της βιοποικιλότητας - θύμα της κλιματικής αλλαγής.

στ. Κυκλική οικονομία και δραστική μείωση και ανακύκλωση των απόβλητων.

ζ. Βιώσιμη κινητικότητα.

η. Προστασία των υδατικών πόρων.

- Κυκλική οικονομία

Η Περιφέρεια προάγει τις καλές πρακτικές σχετικές με την επανάχρηση, την μείωση της σπατάλης των ειδών διατροφής, μέσω της συλλογής του απούλητου και της διάθεσης του για κοινωνικούς σκοπούς, τον πειραματισμό καινοτόμων μοντέλων παρέμβασης για την αποθάρρυνση παραγωγής απόβλητων, την προαγωγή της κομποστοποίησης ακόμη και σε επίπεδο μικρών κοινοτήτων και την διάχυση των κέντρων επισκευής και επανάχρησης που μπορούν να δημιουργήσουν απασχόληση σε τεχνίτες και συνεταιρισμούς.

Η άσκηση της πολιτικής σε αυτό το πεδίο υλοποιείται σύμφωνα με «Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Απορριμμάτων» και αποκατάστασης των περιοχών που χρησιμοποιούνταν για την απόθεση, συναρτήσει ενός προγράμματος αυστηρών ελέγχων συμμόρφωσης των περιβαλλοντικών αδειών, από την φάση της συλλογής έως εκείνη της ανακύκλωσης.

Ειδικότερα :

α.Ακολουθείται ένα θεσμικό πλαίσιο κυκλικής οικονομίας, υποστηριζόμενο από σχέδιο εφαρμογής κινήτρων, με απλούστευση της γραφειοκρατίας και βελτιστοποίηση των περιβαλλοντικών ελέγχων.

β.Προάγονται οι πολιτικές μείωσης των απόβλητων, βελτιστοποίησης της ποσότητας και της ποιότητας της συλλογής για επανάχρηση και ανακύκλωση, βελτιστοποίηση της χρήσης και της αποδοτικότητας των πόρων και των πολιτικών ανάπτυξης νέων προϊόντων, υλικών και συσκευασιών – ecodesign.

γ. Ενημερώνονται έγκαιρα οι στόχοι του «Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων» σύμφωνα με τις νέες κοινοτικές οδηγίες, με ενίσχυση του δικτύου των εγκαταστάσεων για την επεξεργασία και αξιοποίηση των απόβλητων και των κέντρων επανάχρησης.

δ. Εφαρμόζεται σχέδιο ολικής από-αμιαντοποίησης.

ε. Προάγεται η ανακύκλωση των υλικών κατεδάφισης και η μεγαλύτερη δυνατή χρήση τους στα δημόσια έργα.

- Οικολογική ποιότητα του αγροτικού χώρου

Ο χώρος της Περιφέρειας αξιοποιείται με κριτήριο την ακεραιότητα των προστατευόμενων περιοχών και πάρκων και την προστασία της βιοποικιλότητας και των πολύτιμων οικοσυστημάτων και των δασικών και αγροτικών περιοχών. Οι αγροτικές πολιτικές της Περιφέρειας βασίζονται στην αποκατάσταση των εδαφών που έχουν υποστεί υπερβολική εκμετάλλευση για την αποκατάσταση της γονιμότητας, την περιεκτικότητα σε οργανική ύλη και την δυνατότητα να αμβλύνουν τις επιπτώσεις ακραίων κλιματικών φαινόμενων και να παρέχουν οικοσυστημικές υπηρεσίες.

Η αγροτική δραστηριότητα θεωρείται «κοινωνική υπηρεσία» και, ως εκ τούτου, τον πρωταρχικό σκοπό της πολιτικής της Περιφέρειαςαποτελεί η ανακατεύθυνση και αναδιάρθρωση της αγροτικής δραστηριότητας προς την αγρο-οικολογία, με στόχο την ταχεία εγκατάλειψη των καταστροφικών πρακτικών που επιφέρουν την μόλυνση του εδάφους, των υδατικών πόρων και της ατμόσφαιρας και έχουν σοβαρές επιπτώσεις για το περιβάλλον και την υγεία του καταναλωτή από τις υψηλές συγκεντρώσεις ζώων παραγωγής στις ζωοτεχνικές εγκαταστάσεις, τις μεθόδους εκτροφής και συντήρησης των χώρων που χρησιμοποιούν και την υπερβολική χρήση φυτοφαρμάκων και χημικών λιπασμάτων.

Η Περιφέρεια ακολουθεί ένα γεωργικό, κτηνοτροφικό και δασοπονικό πρόγραμμα που καθορίζει μέσω στάνταρτ:

α. Δραστηριοποιείται στην κατεύθυνση της ελαχιστοποίησηςτης χρήσης χημικών, της εκπομπής αερίων, των στοιχείων μόλυνσης των επιφανειακών και υπόγειων υδατικών πόρων, των απαιτήσεων σε υδατικούς πόρους και της αύξησης της οργανικής ουσίας του εδάφους και της βιοποικιλότητας.

β.Δραστηριοποιείται στην κατεύθυνση της μετατροπής της ζωοτεχνίας σε εργαλείο αντιμετώπισης του περιβαλλοντικού ζητήματος μέσω της αξιοποίησης της βιοενέργειας στο πεδίο της κυκλικής οικονομίας.

γ. Προάγει την αγρο-οικολογία - τόσο στο πεδίο της γεωργικής παραγωγής όσο και σε εκείνο της ζωοτεχνίας - με στόχο την προστασία και τη βιώσιμη ευημερία του χώρου, την μέγιστη δυνατή μείωση των περιβαλλοντικών τους επιπτώσεων, την μέγιστη δυνατή αύξηση της οικολογικής ποιότητας του αγροτικού χώρου, την ευζωία των παραγωγικών ζώων και την ελαχιστοποίηση των ζωοτεχνικών φορτίων.

δ.Προάγει την δασική οικονομία σύμφωνα με τις αρχές της αειφόρου συγκομιδής πόρων.

ε. Δραστηριοποιείται στην κατεύθυνση της καταγραφής και αξιολόγησης της εμπειρίας των αστικών και περιφερειακών πάρκων, της προαγωγής της δημιουργίας μεγάλων αστικών, περιαστικών και διαπεριφερειακών πάρκων και της προαγωγής της δημιουργίας πράσινης υποδομής και οικολογικού δικτύου.

στ.Δραστηριοποιείται στην κατεύθυνση της ενίσχυσης των θεματικών αντιπεριφερειών με οικοσυστημικές αρμοδιότητες - παροχή οικοσυστημικών υπηρεσιών που αφορούν τον αγροτικό χώρο, τις προστατευόμενες περιοχές, το φυσικό κεφάλαιο και την δασική κληρονομιά.

- Εξυγίανση υδατικών πόρων

Ως προς αυτό, η Περιφέρειαδραστηριοποιείται με την υιοθέτηση των σχετικών στάνταρτ και οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης :

α.Δραστηριοποιείται στην κατεύθυνση της καταλυτικής ενίσχυσης των διαδικασιών προστασίας των υδατικών πόρων και των συστηματικών ελέγχων του βαθμού μόλυνσης τους.

β.Δραστηριοποιείται κατά της σπατάληςκαι της μόλυνσης των υδατικών πόρων και υπέρ της ενίσχυσης των διαδικασιών κατασκευής υποδομών συλλογής και καθαρισμού τους.

γ.Διενεργεί προγραμματικές επεμβάσεις βελτιστοποίησης της συλλογής, της επεξεργασίαςκαι της διανομής των υδατικών πόρων, με δέσμευση ενός σημαντικού μέρους των εσόδων από την διανομή του νερού προς όφελος των επεμβάσεων διάχυτης εξυγίανσης του υδατικού συστήματος του χώρου αρμοδιότητας της.

δ. Το πρόγραμμα παρεμβάσεων εξυγίανσης των υδατικών πόρων λαμβάνει υπόψη τις γεωργικές και ζωοτεχνικές δραστηριότητες οι οποίες είναι υπεύθυνες για το μεγαλύτερο κομμάτι των μολυσματικών φορτίων των υδατικών πόρων – τοξικές ουσίες, φυτοφάρμακα και μεταβολίτες τους.

ε.Δραστηριοποιείται στο πλαίσιο προγράμματος αποκατάστασης της ποιότητας και της διανομής των υδάτινων πόρων, σε συνδυασμό με τις κατάλληλες διαδικασίες ανακύκλωσηςκαι τις διαδικασίες οικιστικής αναγέννησης.

στ.Ελέγχει προγραμματικά την υγεία της υδρογεωλογικής κατάστασης του χώρου αρμοδιότητας της.

ζ.Δραστηριοποιείται στην αποκατάσταση των φυσικών συνθηκών της κοίτης των ποταμών, στην πρόληψη από κάθε άλλη χρήση των περιοχών πλημμυρικού κινδύνουκαι στην ανάκτηση του ρόλου του περιφερειακού υδρολογικού δικτύου, σχεδόν πάντα υποτιμημένου ως βασικού παράγοντα της υδρολογικής ανθεκτικότητας του χώρου και των οικιστικών συνόλων.

η.Προάγει σύστημα  επενδύσεων επικεντρωμένων στις πολιτικές ανάκτησης κόστους μέσω κανόνων και συστημάτων τιμολόγησης ανάλογα με τα επίπεδα εκμετάλλευσηςκαι κατανάλωσης.

- Μηδενισμός της κατανάλωσης εδάφους και αναγέννηση των οικιστικών συνόλων

Η προβολή της Περιφέρειας στο πεδίο της «Οικολογικής Μετάβασης» οδήγησε στην συνειδητοποίηση της αξίας και της σημασίας του εδάφους.

- Συνειδητοποιήθηκε ότι το έδαφος απειλείται από την ανεξέλεγκτη επέκταση οικισμών και υποδομών με καταστροφικές επιπτώσεις για το τοπίο, τους υδατικούς πόρους και την αγροτική παραγωγή.

- Συνειδητοποιήθηκε ότι αποτελεί ανάγκη η αναδιατύπωση των κανόνων αναφορικά με τον περιορισμό της κατανάλωσης εδάφους, πόρου που εκπροσωπεί ότι το πολυτιμότερο και το περισσότερο εκτεθειμένο στο πλαίσιο της καταστροφικής εκμετάλλευσης του φυσικού κεφαλαίου.

Τέθηκε ως σκοπός των πολιτικών της Περιφέρειας, κατά συνέπεια, η επίτευξη της «μηδέν κατανάλωσης εδάφους» μέσω της αναδιάρθρωσης των κανόνων χωροταξίας και πολεοδόμησης στο πλαίσιο του καθορισμού οικονομικών και φορολογικών μέτρων απλούστευσης και προαγωγής της αναγέννησηςτων οικιστικών συνόλων, σε θέση να καταστήσουν ασύμφορη την περαιτέρω κατανάλωση εδάφους ως προς το κόστος της για την συλλογικότητα. Η οικιστική αναγέννηση αναδείχθηκε έτσι ως εξαιρετικός παράγοντας βιώσιμης ευημερίας, μέσω της αναπαλαίωσης, επανάχρησης και ενεργειακής αποδοτικότητας του κτιριακού δυναμικού, με επακόλουθο την κατακόρυφη μείωση της ατμοσφαιρικής μόλυνσης και της παραγωγής αερίων θερμοκηπίου, της αποδοτικής χρήσης του αστικού και περιαστικού χώρου, της αναδιάταξης οικιστικών, παραγωγικών και περιβαλλοντικώνλειτουργιών και της εξυγίανσης υποβαθμισμένων και εγκαταλειμμένων περιοχών.

Με γνώμονα τον προοδευτικό μηδενισμό της κατανάλωσης εδάφους και ένα μακρόπνοο πρόγραμμα αναγέννησης των οικιστικών συνόλων, η Περιφέρεια της «Οικολογικής Μετάβασης» ενεργοποιείται ως εξής:

α. Στο πεδίο της ριζικής τροποποίησης των χρήσεων γης και του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού.

β. Στο πεδίο των μορατόριουμ στις άδειες για νέα, μεγάλα, εμπορικά κέντρα.

γ. Στο πεδίο της προαγωγής της οικιστικής αναγέννησηςως εργαλείο προγραμματισμού και υλοποίησης της οικιστικής ανθεκτικότητας, της κοινωνικήςκαι πολιτισμικής συνοχής, της προστασίας του φυσικού κεφαλαίου και, εν κατακλείδι, της υψηλής ποιότητας ζωήςκαι της βιώσιμης ευημερίας.

δ. Στο πεδίο της προαγωγής της ενεργειακής αποδοτικότητας του κτιριακού δυναμικού – δημόσιου και ιδιωτικού – μέσω της επανάχρησης, της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της στήριξης ταμείου εγγύησης της ποιοτικής αναβάθμισης των κτιριακών εγκαταστάσεων.

ε. Στο πεδίο της εφαρμογής των μέτρων του «Περιφερειακού Σχεδίου Προσαρμογής στην Κλιματικής Αλλαγή».

στ. Στο πεδίο της δημιουργίας Περιφερειακού Οργανισμούδιαδικασιών παρακολούθησης και αποκατάστασης πολιτισμικής κληρονομιάς, δομημένου χώρου και οικιστικής ανθεκτικότητας.

- Ενεργειακή πολιτική και οι πολιτικές κινητικότητας

Στο πεδίο της ενεργειακής πολιτικής, η Περιφέρεια ενεργοποιείται σταθερά στην κατεύθυνση της συστηματικής επέκτασης της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ηλιακές πηγές, από γεωθερμία, βιομάζα και βιο-αέριο, της καταλυτικής υποστήριξης της αυτό-παραγωγής και της αναβάθμισης και επικαιροποίησης των υδροηλεκτρικών παραχωρήσεων από την σκοπιά της ελαχιστοποίησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Στόχος, η δραστική μείωση των εκπομπών μόλυνσης της ατμόσφαιρας και της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων.

Αναφορικά με τις πολιτικές της κινητικότητας, η Περιφέρεια δραστηριοποιείται στην κατεύθυνση της καταλυτικής ενίσχυσης των ΜΜΜκαι των Μέσων σταθερής τροχιάς και της δραστικής μετάβασης στην ηλεκτρο-κίνηση– δημόσια και ιδιωτική – στη χρήση του ποδήλατουκαι πολλών άλλων μορφών βιώσιμης κινητικότητας, όπως το «car sharing», βάσει της αρχής της διατροπικότηταςκαι της υιοθέτησης του κανόνα του «ενός εισιτηρίου». Βασικός στόχος η εξάλειψη του προβλήματος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην οποία συμβάλλουν οι χαμηλές βροχοπτώσεις και ο συνδυασμός της γενικευμένης αύξησης της αυτοκίνησης, των βιομηχανικών εκπομπών, των εγκαταστάσεων κλιματισμού και της αγρο-ζωοτεχνικής δραστηριότητας. Παράλληλα, στοχεύει στη σταδιακή απεξάρτηση από το πετρέλαιοκίνησης και θέρμανσης, με την υποστήριξη ενός κρατικού συστήματος φορολογικών επιβαρύνσεων για την αγορά πετρελαιοκίνητων και φορολογικών ελαφρύνσεων για εκείνη των ηλεκτροκίνητων.

Συνοπτικά, από την σκοπιά της ενεργειακής πολιτικής και των πολιτικών κινητικότητας, η Περιφέρεια της αυτονομίας και της «Οικολογικής Μετάβασης» δραστηριοποιείται στις εξής κατευθύνσεις και πεδία :

α. Στην κατεύθυνση του δραστικού περιορισμού των επενδύσεων σε οδικά δίκτυα και αυτοκινητόδρομουςκαι μεταφορά των επενδύσεων στο πεδίο των υποδομών ηλεκτροκίνησης, του προγραμματισμού της αναβάθμισης των υποδομών - με στόχο την αύξηση της ασφάλειας - του δικτύου σταθερής τροχιάς, του δικτύου ποδηλατοδρόμων και της ανάπτυξης ενός δια-περιφερειακού δικτύου φόρτισηςτων οχημάτων.

β. Στο πεδίο της ολικής απεξάρτησης από το πετρέλαιο κίνησης έως και το 2025 και του καθορισμού αυστηρών στάνταρτ για την είσοδο των οχημάτων στα οικιστικά κέντρα με κριτήριο την ποιότητα των εκπομπών τους. 3. Στην κατεύθυνση της σταδιακής ολικής απεξάρτησηςαπό το πετρέλαιο θέρμανσης.

γ. Στην κατεύθυνση της προοδευτικής εφαρμογής ενός «Περιφερειακού Σχεδίου Βιώσιμης Κινητικότητας» με καθορισμό ποιοτικών στόχων δραστικής βελτιστοποίησης της κινητικότητας στα όρια της Περιφέρειας- αυστηρός προγραμματισμός των υπηρεσιών, ολοκληρωμένο σύστημα εισιτηρίων για λεωφορεία, τρένα και μετρό, βελτιστοποίηση των υπηρεσιών σταθερής τροχιάς, ανάπτυξη περιφερειακών υποδομών πεζοδρόμων και ποδηλατοδρόμων, υποστήριξη μέτρων μείωσης της αυτοκίνησης και της κυκλοφοριακής συμφόρησης.

δ. Στο πεδίο της ενίσχυσης των ελέγχων των εκπομπών σε οχήματα, καυστήρες και κτίρια, με πρόβλεψη αποτελεσματικού συστήματος κυρώσεων.

ε. Στο πεδίο της ποιοτικής αναβάθμισης κτιρίων– δημόσιων και ιδιωτικών – από την σκοπιά της δραστικής μείωσης της ενεργειακής κατανάλωσης και της εκπομπής ατμοσφαιρικών ρύπων, της αναγέννησης των δημόσιων χώρων των οικιστικών συνόλων μέσω των πεζοδρομήσεωνκαι της δημιουργίας πράσινης υποδομής.

στ. Στην κατεύθυνση της υποστήριξης των θερμικών και ηλεκτρικών ανανεώσιμων πηγών ενέργειαςκαι της βιομηχανίας σε θέση να χρησιμοποιήσει ενεργειακά τον ήλιο, τη γεωθερμία και τους υδατικούς πόρους.

- Περιβαλλοντικός έλεγχος και αποκατάσταση περιβαλλοντικής ζημιάς

Βασικό παράγοντα της πορείας της Περιφέρειαςπρος την ολοκλήρωση της «Οικολογικής Μετάβασης» αποτελεί η διαρκής προσπάθεια αυστηροποίησης των στάνταρντ περιβαλλοντικής προστασίας, έτσι ώστε οι παραγωγικές διαδικασίες να υλοποιούνται στο πεδίο της ασφαλέστερης και υγιέστερης δυνατής συμβίωσης μεταξύ περιβάλλοντος και βιομηχανίας. Από αυτή την άποψη, οι προσπάθειες της Περιφέρειας επικεντρώνονται στην βέλτιστη δυνατή εφαρμογή :

α. Ενός συμβολαίου με την παραγωγική δραστηριότητα, σε θέση να προσφέρει διευκολύνσεις σε εκείνη που αναπτύσσεται συνειδητά στο πεδίο της «Οικολογικής Μετάβασης» και της «Πράσινης Οικονομίας».

β. Του «Ολοκληρωμένου Οικονομικού-Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού» που θέτει την «Ολοκληρωμένη Διαδικασία Πρόληψης και Ελέγχου Ρύπανσης» και την «Αξιολόγηση Υγειονομικών Επιπτώσεων» ως καταλυτικές  για τις παραγωγικές δραστηριότητες στον χώρο της.

γ. Ενός «Ταμείου Περιβαλλοντικής Αποκατάστασης», χρηματοδοτούμενου και από τους παραγωγούς βάσει της αρχής της περιβαλλοντικής ευθύνης.

δ. Της οδηγίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης περί «Ολοκληρωμένης Διαδικασίας Πρόληψης και Ελέγχου Ρύπανσης» και από επιχειρήσεις που δεν εμπίπτουν στην κατηγορία εφαρμογής της οδηγίας «Σέβεζο».

ε. Της θεσμικής ενίσχυσης των ελέγχων και της αποτελεσματικότητας της περιβαλλοντικής προστασίας.

Μόνο έτσι καθίσταται δυνατή η ελπίδα διαβίωσης σε ένα υγιές περιβάλλον, σε θέση να προσφέρει ευκαιρίες ανάπτυξης νέων στυλ ζωής.

Eπι πλέον και μεταξύ άλλων :

α. Κοινωνική Οικονομία

Η Περιφέρεια ενεργοποιείται στο πεδίο της σθεναρής ανάδειξης της σπουδαιότητας του ρόλου της Κοινωνικής Οικονομίας τόσο ως θεμελιώδη παράγοντα της «Πράσινης Οικονομίας» όσο και ως αναγκαία για το μέλλον του «wellfare», ως ενάρετη οδό για την αντιμετώπιση της ανεργίας και της εξόδου από την κρίση.

β. Περιφερειακή προστασία «Δικαιωμάτων των Ζώων

Η Περιφέρεια διατηρεί Γραφείο «Συνηγόρου Δικαιωμάτων των Ζώων», ως θεμελιώδους θεσμού στην οδό της ολοκλήρωσης της «Οικολογικής Μετάβασης». Του Γραφείου προΐσταται ο «Συνήγορος των Δικαιωμάτων των Ζώων», ειδικός στο πεδίο των Δικαιωμάτων των Ζώων και εκλεγμένος από το Περιφερειακό Συμβούλιο, ο οποίος λειτουργεί σε πλήρη αυτονομία στο πλαίσιο των καθηκόντων του.

γ. Περιφερειακός προγραμματισμός και έλεγχος της κυνηγετικής δραστηριότητας

Η Περιφέρεια σχεδιάζει, προγραμματίζει και ρυθμίζει αυστηρά τις κυνηγητικές δραστηριότητες στο πλαίσιο του χώρου αρμοδιότητας της, με κριτήρια την βέλτιστη δυνατή προστασία της άγριας ζωής, την φέρουσα ικανότητα του φυσικού κεφαλαίου και την προστασία των αγροτικών δραστηριοτήτων.

δ. Κοινωνικά και περιβαλλοντικά «υπεύθυνες» προμήθειες

Η Περιφέρεια εφαρμόζει το νομοθετικά προσδιορισμένο πρόγραμμα «πράσινων» - ή κοινωνικά και περιβαλλοντικά υπεύθυνων – προμηθειών, προϊόντων και υπηρεσιών , σε όλους τους τομείς της αρμοδιότητας της – «Green Public Procurement».

ε. Θεσμοθέτηση των «Οικολογικών Δικτύων»

Η Περιφέρεια θεσμοθετεί και παρακολουθεί συστηματικά την λειτουργία των «Οικολογικών Δικτύων» στο χώρο αρμοδιότητας της. Ως «Οικολογικό Δίκτυο» νοείται σύστημα διασυνδεδεμένων οικότοπων που απαιτούν την προστασία και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, ζωικών και φυτικών ειδών. Μέσω της δημιουργίας τους επιτυγχάνεται η διασύνδεση μεμονωμένων φυσικών περιοχών, σημαντικού ενδιαφέροντος, με στόχο την εξάλειψη του κατακερματισμού και των αρνητικών του επιπτώσεων στην βιοποικιλότητα.

4. Η συστηματική πρόοδος στην εφαρμογή των σχετικών περιφερειακών πολιτικών αποτυπώνεται μέσω της ανάλυσης - από ανεξάρτητο οργανισμό - 6 κατηγοριών πολιτικών, 21 παραμέτρων, σε ετήσια βάση:

- Ενέργεια

α.Ποσοστό (επί της %) της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ επί του συνόλου της παραγόμενης ενέργειας.

β.Ποσοστό (επί της %) της καταναλούμενης ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ επί του συνόλου της παραγόμενης ενέργειας.

γ.Ποσοστό (%) της πιστοποιημένης ενεργειακής εξοικονόμησης ανά 1.000 κατοίκους.

δ.Αριθμός αιτήσεων φορολογικών απαλλαγών για την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων ανά 1.000 κατοίκους.

ε. KW εγκατεστημένης ισχύος φωτοβολταικών ανά 1.000 κατοίκους.

στ.Ένταση άνθρακα (λόγος εκπομπών ρύπων ως προς το ΑΕΠ).

- Αγροτική δραστηριότητα

ζ.Αριθμός επιχειρήσεων βιολογικής παραγωγής ανά 100.000 κατοίκους.

η.Ποσοστό (%) της έκτασης βιολογικής καλλιέργειας επί της συνολικής καλλιεργούμενης έκτασης.

θ. Αριθμός κτηνοτροφικών επιχειρήσεων βιολογικής εκτροφής ανά 100.000 κατοίκους.

- Tουρισμός

ι.Αριθμός αγρο-τουριστικών καταλυμάτων ανά 10.000 τουριστικές αφίξεις.

- Μεταφορές

ια.Μήκος ποδηλατοδρόμων σε χλμ. ανά 100 τετραγωνικά χλμ.

ιβ.Ποσοστό μεταφορών εμπορευμάτων μέσω οχημάτων.

ιγ.Αριθμός λεωφορείων ανά 1.000 κατοίκους.

ιδ.Ποσοστό μαθητών, φοιτητών και εργαζόμενων που κινούνται μέσω ΜΜΜ επί του συνολικού αριθμού που χρησιμοποιούν μέσα μεταφοράς.

ιε.Αριθμός θέσεων στάθμευσης στην περίμετρο των κέντρων των μεγάλων Δήμων της Περιφέρειας για κάθε 1.000 οχήματα σε κυκλοφορία.

- Απόβλητα

ιστ.Ποσοστό (%) των αποβλήτων που διοχετεύονται σε ΧΥΤΑ επί του συνολικού όγκου των αποβλήτων.

ιζ.Ποσοστό (%) των αποβλήτων που υπόκεινται σε διαφοροποιημένη συλλογή και ανακύκλωση επί του συνολικού όγκου αποβλήτων.

ιη.Ποσοστό οικογενειών που δηλώνουν ότι βρίσκουν πολύ ή αρκετά βρώμικους τους δρόμους στην περιοχή που διαμένουν.

- Επιχειρήσεις και Προϊόντα

ιθ.Περιβαλλοντική ποιότητα παραγόμενων προϊόντων – αριθμός χορηγήσεων οικολογικού σήματος ΕΕ «ecolabel» ανά 100.000 επιχειρήσεις.

ικ.Περιβαλλοντική ποιότητα οργανώσεων και επιχειρήσεων – αριθμός χορηγήσεων πιστοποίησης ISO14001 ανά 100.000 επιχειρήσεις.

ιλ..Αριθμός σημείων πώλησης βιολογικών προϊόντων ανά 100.000 κατοίκους.

Η συστηματική, ετήσια, καταγραφή της αποτελεσμάτων της ανάλυσης χρησιμοποιείται για την βέλτιστη δυνατή επαναρύθμιση των πολιτικών της Περιφέρειας στο πεδίο της «Οικολογικής Μετάβασης».

5. Σύνθεση και εργαλείο της συστηματικής καταγραφής της προόδου των πολιτικών της Περιφέρειας, στον δρόμο προς την «Οικολογική Μετάβαση», αποτελεί η η συστηματική χρήση του «Περιβαλλοντικού Ισοζυγίου». Το «Περιβαλλοντικό Ισοζύγιο» συνιστά θεσμοθετημένο δημόσιο «ισολογισμό» της οικολογικής/περιβαλλοντικής διάστασης των ασκούμενων πολιτικών και της υπευθυνότητας της διακυβέρνησης ως προς τις πολιτικές διαφύλαξης και αειφορίας ενός οικολογικά υγιούς, φυσικού και ανθρωπογενούς, περιβάλλοντος, με το μικρότερο δυνατό οικολογικό αποτύπωμα και τη βέλτιστη δυνατή ποιότητα ζωής. Μέσω του «Περιβαλλοντικού Ισοζυγίου», η διακυβέρνηση καθιστά δημόσιες τις σχετικές δράσεις της, τα σχετικά οικονομικά κόστη και τις άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις τους στο κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον, με στόχο τη διαφάνεια αναφορικά με τις ασκούμενες πολιτικές και τη διαρκή βελτιστοποίηση της ενσωμάτωσης του οικολογικού/περιβαλλοντικού παράγοντα σε όλες τις διαδικασίες προγραμματισμού σε όλα τα επίπεδα.

Σε γενικές γραμμές, το «Περιβαλλοντικό Ισοζύγιο» διαρθρώνεται βάσει των εξής θεματικών ενοτήτων:

- πράσινη υποδομή (έκταση, ποιότητα, απόδοση),

- βιοποικιλότητα (ποιότητα),

- ποιότητα αέρα (ποσοστά μικροσωματιδίων και άλλοι τύποι στοιχείων μόλυνσης),

- βιώσιμη κινητικότητα,

- έδαφος (ποσοστά εξάπλωσης οικιστικού ιστού, ποσοστά ελευθέρωσης εδάφους, εξυγίανση εδαφών),

- ποιότητα υδατικών πόρων (κατάσταση δικτύων ύδρευσης, ανακύκλωση, ποιότητα νερού),

- απόβλητα (παραγωγή απόβλητων, κατάσταση συστήματος αποκομιδής «πόρτα-πόρτα», κατάστασης συστημάτων ανακύκλωσης),

- ενέργεια - κλίμα (κατάσταση συστημάτων ΑΠΕ),

- ηλεκτρομαγνητικά πεδία (έλεγχος και καταγραφή),

- ηχητική όχληση-θόρυβος(κατάσταση χάρτας ακουστικής καταγραφής χώρου) και,

- περιβαλλοντικό αποτύπωμαδραστηριοτήτων διακυβέρνησης.

6. 40 χρόνια μετά την εκκίνηση της διαδικασίας διαμόρφωσης της σύγχρονης Περιφέρειας, και της αμφισβήτησης της έννοιας της «ανάπτυξης», η Ευρωπαϊκή Περιφέρεια προβάλλεται πλέον ως «πολιτικός πρωταγωνιστής» και «πρωταγωνιστής πολιτικών» αναφορικά με την διαδρομή προς την «Οικολογική Μετάβαση», ως οικονομικός πρωταγωνιστής της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, ως ενεργό υποκείμενο των πολιτικών βιώσιμης ευημερίας και ο ως σημαντικός πρωταγωνιστής της γεωπολιτικής σκηνής. Κατά την Ευρωπαϊκή Ένωσηη Περιφέρεια αποτελεί τον κύριο παράγοντα ανάθεσης της διάρθρωσης των πολιτικών βιώσιμης ευημερίας σε επίπεδο τοπικής κλίμακας. Όχι τυχαία, το ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο διαμορφώνεται πλέον στην κατεύθυνση της μεταβίβασης των εξουσιών από το κέντρο στις Περιφέρειες και στις περιφερειακές αυτοδιοικήσεις. Η Περιφέρειαδεν θεωρείται ως το απλό υπόβαθρο επεμβάσεων και παρεμβάσεων αλλά ως κύριος χώρος και ενεργός πρωταγωνιστής της χειροπιαστής διασφάλισης ενός αειφόρου μέλλοντος. Σε αυτό το πλαίσιο, ελπιδοφόρας διαδρομής, η Ελληνική Περιφέρεια παραμένει, δυστυχώς, ο θλιβερός κομπάρσος, τόσο στο επίπεδο της αναγκαίας πλέον αυτονομίας – δομής, αρμοδιοτήτων, πολιτικής και λειτουργίας - όσο και στο επίπεδο των πολιτικών της, κύρια ως προς την απαιτούμενη οικολογική μεταστροφή, την απορρέουσα βιώσιμη ευημερία και την υψηλή ποιότητα ζωής.