Περισσότερες
από 50 χώρες, σε παγκόσμιο επίπεδο, έχουν ήδη αναγνωρίσει την
ασυμβατότητα μεταξύ των φυσιολογικών - σωματικών, ψυχολογικών και
κοινωνικών - αναγκών των ζώων και των συνθηκών ζωής και
συμπεριφοράς στις οποίες εξαναγκάζονται
στο πλαίσιο της βιομηχανίας του θεάματος - τσίρκα, δελφινάρια,
κ.λπ. - νομοθετώντας τις σχετικές απαγορεύσεις. Σε ορισμένες από αυτές
οι απαγορεύσεις αφορούν κάποια ζωικά είδη, στις περισσότερες μόνο
τα άγρια και εξωτικά και όχι τα οικόσιτα, ενώ σε άλλες, όπως η Ελλάδα, οι απαγορεύσεις αφορούν όλα, άγρια
και οικόσιτα.
Ο
δρόμος για την πλήρη αναγνώριση των δικαιωμάτων των ζώων
είναι ακόμη μακρύς, αλλά τα βήματα που έχουν γίνει είναι σημαντικά : Σε
όλο τον κόσμο υπάρχουν σήμερα ολοένα και περισσότεροι θεσμοί που
επιβάλλουν μερικές ή ολικές απαγορεύσεις. «Όταν τα παιδιά
παρακολουθούν παραστάσεις με χρήση ζώων μαθαίνουν ότι τα ζώα υπάρχουν για την
διασκέδαση μας», υπογράμμιζε ο φιλόσοφος και ακτιβιστής για
τα δικαιώματα των ζώων Πίτερ Σίνγκερ. «Εκτός από την
βασανιστική σκληρότητα της ίδιας της αιχμαλωσίας και της περιώνυμης «εκπαίδευσης»
στην οποία υποβάλλονται, η ιδέα ότι θα πρέπει να διασκεδάζουμε με το
ταπεινωτικό θέαμα ενός ελέφαντα, ή ενός λιονταριού (μιας όρκας ή και ενός
δελφινιού) εξαναγκασμένα να πραγματοποιούν παραστάσεις τσίρκου (εκ διαμέτρου αντίθετες
στη φυσιολογία τους), δείχνει κατ’ ελάχιστο την πλήρη έλλειψη σεβασμού στα ζώα
ως προσωπικότητες.»
- Τον Οκτώβριο
1978 διακηρύσσεται πανηγυρικά η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων
των Ζώων, σύμφωνα με την οποία «Κάθε ζώο δικαιούται να ζήσει στο φυσικό
του χώρο (γη, θάλασσα, αέρας) και να αναπαράγεται σύμφωνα με τους φυσικούς
νόμους. Η στέρηση ελευθερίας του ζώου ακόμη κι αν γίνεται για μορφωτικούς
σκοπούς είναι αντίθετη προς τη διακήρυξη δικαιωμάτων αυτού.»
- Τον Δεκέμβριο
2007 οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ συνυπογράφουν στη Λισαβόνα
την «Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης»
σύμφωνα με την οποία «η Ένωση και τα κράτη μέλη οφείλουν να λαμβάνουν πλήρως
υπόψη τις απαιτήσεις καλής διαβίωσης των ζώων ως αισθανόμενων όντων.»
- Τον Οκτώβριο
2013 φθάνει στο Ευρωκοινοβούλιο το θέμα της διοργάνωσης παραστάσεων
με χρήση γερακιών σε σχολεία, που παρουσιαζόταν ως «περιβαλλοντική
εκπαίδευση». Η καταγγελία συνοδευόταν από την έγγραφη μαρτυρία 530 ψυχολόγων
οι οποίοι εξέφραζαν την ανησυχία τους σχετικά με τις παιδαγωγικές και
ψυχολογικές συνέπειες της παρακολούθησης παραστάσεων που χρησιμοποιούν ζώα
καθόσον αποτελούν όχημα διαπαιδαγώγησης στον μη σεβασμό στα έμβια, οδηγούν στην
μη συνειδητοποίηση των μηνυμάτων βάσανου και εμποδίζουν την ανάπτυξη της
ενσυναίσθησης - που αποτελεί σημαντικό βήμα της ανάπτυξης του παιδιού – προκαλώντας
μία ανάρμοστη, χαρωπή και διασκεδαστική αντίδραση στο βάσανο, στη τιμωρία, στον
πόνο και στην αδικία.
- Τον Αύγουστο
2015, η Ομοσπονδία των Ευρωπαίων Κτηνιάτρων - FVE, 46 κτηνιατρικών
οργανώσεων από 38 χώρες, προχώρησε σε δημόσια έκκληση προς τις
ευρωπαϊκές χώρες για το οριστικό τέλος των παραστάσεων με χρήση ζώων.
«Δεδομένου ότι αυτά τα ζώα έχουν την ίδια γενετική σύνθεση με τα όμοια τους
άγρια, δεν υπάρχει περίπτωση ή πιθανότητα να σεβαστούν οι σωματικές,
φυσιολογικές και ψυχικές τους ανάγκες», κατέληγε η έκκληση της FVE. «H χρήση οποιουδήποτε ζωικού είδους,
συμπεριλαμβανομένων των πτηνών, των ερπετών και των οικόσιτων, σε οποιαδήποτε
μορφή ψυχαγωγίας, μεταφοράς ή άλλου είδους «χειραγώγηση», θα πρέπει να
υπόκειται σε επιστημονική και ηθολογική αξιολόγηση».
- Στις 13
Ιουλίου 2022 η ιταλική Βουλή υπερψηφίζει τον «νόμο για την
ψυχαγωγία» ο οποίος περιέχει σαφής ενδείξεις υπέρ της απαγόρευσης της
χρήσης περίπου 2.000 ζώων στα τσίρκα της χώρας. «Τα άγρια ζώα
αναγκάζονται να υιοθετήσουν συμπεριφορές που δεν έχουν στη φύση και, παρόλο που
μερικά από αυτά έχουν εκτραφεί σε αιχμαλωσία για δεκάδες γενιές, εξακολουθούν
να ακολουθούν την τυπική συμπεριφορά των άγριων ομολόγων τους»,
υπογραμμίζει ο νόμος. «Η βιομηχανία του θεάματος με χρήση ζώων δεν έχει ούτε εκπαιδευτική
ούτε πολιτιστική αξία, επηρεάζει αρνητικά την αντίληψη και το σεβασμό του
κοινού για τα άγρια ζώα και θέτει σε σοβαρή δοκιμασία την ευζωία τους».
Αποτελεί
ηθικό καθήκον κάθε πολίτη, κατά συνέπεια, να εκφράζει με κάθε τρόπο και κάθε
πρόσφορο μέσο τη διαφωνία του απέναντι στις παραστάσεις με χρήση ζώων,
σε κάθε δομή που εξακολουθεί να χρησιμοποιεί τα ζώα ως εκμεταλλευόμενο εργατικό
δυναμικό που υποβάλλεται σε κάθε μορφή κακοποίησης και γελοιοποίησης.
1. Η βιομηχανία
του θεάματος με χρήση ζώων στην Ευρώπη
Η Ευρωπαϊκή
Ένωση δεν προβλέπει ειδική νομοθεσία για την κανονικοποίηση των
παραστάσεων με χρήση ζώων. Παρά ταύτα, παρά την απουσία ειδικής
νομοθεσίας, 23 από τα 27 κράτη μέλη έχουν θεσπίσει νόμους για τον περιορισμό των παραστάσεων, ενώ τα 11 από αυτά έχουν θεσπίσει την πλήρη απαγόρευση.
- Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη
είναι η πρώτη χώρα της Γηραιάς Ηπείρου που έχει θεσπίσει την πλήρη
απαγόρευση των παραστάσεων με χρήση ζώων.
- Η Ελλάδα
είναι το πρώτος κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχει νομοθετήσει την πλήρη απαγόρευση.
- Η Σλοβακία
είναι το 15ο κράτος μέλος ΕΕ που προχώρησε στην απαγόρευση
της χρήσης άγριων ζώων από τη βιομηχανία θεάματος - τροποποίηση
υφιστάμενης νομοθεσίας τον Μάιο 2018.
- Το Λουξεμβούργο
είναι το 16ο κράτος ΕΕ που υιοθέτησε ειδική νομοθεσία βάσει
της οποίας η βιομηχανία του θεάματος μπορεί να χρησιμοποιεί μόνο
οικόσιτα –Ιούνιος 2018.
- Η
Γαλλία προχώρησε τον Οκτώβριο 2021 σε μια σειρά μεταρρυθμίσεων σχετικά με την ευζωία
των ζώων που προβλέπουν την απαγόρευση της χρήσης άγριων ζώων στα τσίρκα εντός
του 2028 και την απαγόρευση κατοχής κητωδών σε Δελφινάρια εντός του 2026.
