Εδώ
και μια 10ετία το κίνημα για την προστασία των ρεμάτων διακηρύσσουμε ότι «τα
ρέματα είναι οικότοποι και όχι αγωγοί ομβρίων»… Σωστό αλλά ουσιαστικά ανέφικτο σε
μια χώρα που κατηγοριοποιεί τα ρέματα ως οργανικό κομμάτι του αποχετευτικού
συστήματος, τόσο λόγω κουλτούρας όσο και λόγω ανάγκης, δεδομένης της συνεχούς, φρενήρους,
τσιμεντοποίησης και αδιαβροχοποίησης του εδάφους - το 70% του εδάφους του
αττικού Λεκανοπεδίου είναι πια αδιάβροχο, σημειώνει το master plan αντιπλημμυρικών
της Περιφέρειας Αττικής.
Η
διέξοδος στο σοβαρό ζήτημα ποιότητας ζωής που δημιουργεί η οριζόντια
οχετοποίηση των ρεμάτων θα πρέπει να αναζητηθεί στο πεδίο της διεθνούς
εμπειρίας : Επείγει πλέον η δραστική αλλαγή παραδείγματος ως προς τη σχέση
πλημμυρικών φαινόμενων, ξηρασίας/λειψυδρίας και ανθρώπινης διαχείρισης του
φυσικού κεφαλαίου, με την οριζόντια επαναφυσικοποίηση του αστικού και
υπεραστικού ιστού και την επακόλουθη διοχέτευση του βρόχινού είτε στον υδροφόρο
ορίζοντα είτε σε υπόγειες δεξαμενές για επανάχρηση, που θα διασφαλίσουν την κατακόρυφη
μείωση της επιφανειακής απορροής και την επακόλουθη αποδέσμευση ποταμών και ρεμάτων
από το αποχετευτικό σύστημα, ελεύθερα πιά να ανακτήσουν τον φυσικό και
στρατηγικό τους ρόλο ως πολύπλοκα συστήματα πόρων που ενσωματώνουν
περιβαλλοντικές, οικολογικές και χωρικές αξίες, περιβαλλοντικών, οικολογικών
και χωρικών σχέσεων. Όπως στην Κίνα, στην Ολλανδία, στην Κοπεγχάγη, στις
αμερικανικές μεγαλουπόλης, στη Βουδαπέστη, στο Τόκυο ή στην Βαρκελώνη.
Σε
αυτό επικεντρώθηκε η παρακάτω εισηγητική μας παρέμβαση στην 22η/2025 Συνεδρίαση
του Περιφερειακού Συμβουλίου Αττικής, της Τετάρτης 29 Οκτωβρίου, σε αυτό επιμένουμε
δημόσια για 2η φορά, μετά την συνέντευξη τύπου της Πέμπτης 23 Ιανουαρίου 2025
και σε αυτό θα επιμείνουμε έως την πολυπόθητη μεταστροφή κουλτούρας και
πολιτικών του πολιτικού συστήματος.
---------------------------------------------
Θα
πρέπει να συγχαρούμε επιτέλους την Περιφερειακή Διοίκηση για την αρνητική
της γνωμοδότηση σε Μελέτες Διευθέτησης Ρεμάτων, όπως οι 3 της
σημερινής Ημερήσιας Διάταξης - του Ερασίνου κατάντη, του Ερασίνου
ανάντη και του ρέματος Αγίου Κωνσταντίνου. Δεν ξέρω αν κάνω λάθος, αλλά
είναι η πρώτη φορά που η Περιφερειακή Διοίκηση Αττικής επιχειρεί
αρνητική γνωμοδότηση σε διευθέτηση/οχετοποίηση ρέματος από
ίδρυσης του θεσμού της Περιφέρειας, το 2010.
Είτε όμως
πείτε όχι, είτε πείτε ναι, υπάρχει ένα ζήτημα που έχει μεν καταγραφεί
αλλά το αγνοείτε, το οποίο ταλαιπωρεί και μας ταλαιπωρεί, γιατί δεν δίνει
θετική απάντηση στην αντιμετώπιση του υδρογεωλογικού κινδύνου, όπως τη
δίνουν όλοι οι άλλοι σε αυτή την Ευρωπαϊκή Κοινότητα.
1.
- Για αυτούς
και για τις Πολιτικές Ανθεκτικότητας το βρόχινο νερό αποτελεί πολύτιμο
πόρο.
- Για εσάς
αποτελεί απόβλητο.
2.
- Για τις
Πολιτικές Ανθεκτικότητας κάθε σταγόνα βρόχινου νερού πρέπει να παγιδεύεται
για να επιβραδύνεται, για να διευκολύνεται η απορρόφηση της από το έδαφος,
για να εμπλουτίζεται ο υδροφόρος ορίζοντας και όπου δυνατό για να
αποθηκεύεται για επανάχρηση.
- Για εσάς
το βρόχινο πρέπει να απομακρύνεται το ταχύτερο δυνατό. Για την κατάσταση
του υδροφόρου ορίζοντα και τη δυνατότητα επανάχρησης, «ούτε
κουβέντα».
3.
- Για
τις Πολιτικές Ανθεκτικότητας το ζητούμενο είναι η ισορροπημένη
σχέση με το νερό.
- Εσείς,
είτε την αγνοείται είτε την απεχθάνεστε.
4.
- Οι Πολιτικές
Ανθεκτικότητας προτάσσουν τις διαδικασίες της κυκλικής οικονομίας
στη σχέση του αστικού και περιαστικού περιβάλλοντος με το βρόχινο
νερό.
- Εσείς
το βρόχινο το θεωρείτε αντικείμενο διαδικασιών ΧΑΔΑ.
5.
- Για τις
Πολιτικές Ανθεκτικότητας, το φυσικό κεφάλαιο - έδαφος, πράσινο,
ρέματα και υγρότοποι – χρειάζονται για να μεταλλάξουν τον υδρογεωλογικό
κίνδυνο σε ελεγχόμενα πλυμμηρικά φαινόμενα, σε συλλογή πολύτιμου
νερού για επαναχρήση, σε μείωση της θερμοκρασίας, σε βελτίωση
της ποιότητας του αέρα και σε σημαντική αύξηση της βιοποικιλότητας.
- Εσείς, προτάσσετε
τη τεχνικοποίηση του φυσικού κεφαλαίου σε έναν αδιέξοδο, δαπανηρό
και αναποτελεσματικό, αγώνα κατά του υδρογεωλογικού κινδύνου, αποδεδειγμένα
επιζήμιο για την ποιότητα ζωής.
6.
- Για
τις Πολιτικές Ανθεκτικότητας ο έλεγχος του υδρογεωλογικού κινδύνου
στηρίζεται στην επαναφυσικοποίηση του αστικού ιστού -
- Για
εσάς, ο έλεγχος του υδρογεωλογικού κινδύνου ταυτίζεται με την εξάλειψη
του φυσικού κεφαλαίου του αστικού ιστού.
Όλοι ξέρετε
ότι κάπου στο 2004 έγινε μια πρώτη σύνταξη ενός Μaster Plan Αντιπλημμυρικών
Έργων Αττικής, για να καταγραφεί η όλη κατάσταση στο
Λεκανοπέδιο, να διαχωριστεί το αποχετευτικό από το αντιπλημμυρικό
και να επισημανθούν οι ελλείψεις που θα συνέβαλλαν στην ανεξάρτητη λειτουργία
τους, με έμφαση στην προστασία από τον πλημμυρικό κίνδυνο. Το Master Plan απέκτησε
μια πιο ολοκληρωμένη μορφή το 2022 ενώ την τελική μόλις το
φθινόπωρο του 2023.
Αυτό
που ίσως δεν ξέρετε είναι ότι αυτό το Master
Plan
:
- παρά
τον ηχηρό του τίτλο,
- παρά
το σημαντικό του κόστος και,
- παρά το
Περιφερειακό Σχέδιο Προσαρμογής στην Κλιματική
Αλλαγή - ΠΕΣΚΑ, στο οποίο θα
έπρεπε να στηρίζεται,
δεν
επιχειρεί τίποτε άλλο παρά μια κουραστική καταγραφή του χαοτικού συστήματος
των έργων αποχετευτικού δικτύου και διευθέτησης ρεμάτων του Λεκανοπεδίου,
που έχουν υλοποιηθεί και πρόκειται να υλοποιηθούν, επισφραγίζοντας στην ουσία το
πρόβλημα, με λίγα λόγια τη θεώρηση των ρεμάτων ως οργανικό
κομμάτι του αποχετευτικού δικτύου. Και το χειρότερο, οι ίδιοι που
ομολογούν ότι το 70% της επιφάνειας του Λεκανοπεδίου - 370.000
χλμ2 - αποτελεί δομημένο, σφραγισμένο, έδαφος, οι ίδιοι πιστεύουν ότι ένα λειψό
αποχετευτικό σύστημα και οι 3 ή 4 οχετοποιημένοι κορμοί των αττικών
ρεμάτων - Κηφισός, Ιλισός και η Πικροδάφνη για παράδειγμα - θα είναι σε
θέση να διασφαλίσουν την απορροή του νερού σε περίπτωση έντονης
βροχόπτωσης.
Με
λίγα λόγια, οι συντάκτες του κατ’ ευφημισμό master plan και οι πολιτικοί τους προϊστάμενοι αγνοούνε
ότι οι καιροί άλλαξαν, ότι η αντιμετώπιση του υδρογεωλογικού κινδύνου
προς όφελος του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής δεν έγκειται πια στην οχετοποίηση
των ρεμάτων και στην συγκυριακή κατασκευή έργων παρωχημένης μηχανικής αλλά
στην ολική αλλαγή οπτικής, στη ολική προσαρμογή του αστικού
περιβάλλοντος στις νέες συνθήκες από την σκοπιά της ανθεκτικότητας
και της σχέσης του με το νερό, με τα πλημμυρικά φαινόμενα και,
ταυτόχρονα με τα φαινόμενα της ξηρασίας και της λειψυδρίας.
Τα πλημμυρικά
φαινόμενα και η ξηρασία/λειψυδρία αποτελούν τις δύο όψεις του
αυτού νομίσματος με κύριο παράγοντα ελέγχου αμφότερων το έδαφος,
προτάσσουν οι Πολιτικές Ανθεκτικότητας, καλώντας στην αναγκαία αλλαγή
παραδείγματος, με την υιοθέτηση διαδικασιών δραστικής επαναφυσικοποίησης
του αστικού ιστού συνοδεία συστημάτων κατακράτησης και αποθήκευσης
του βρόχινου, που ήδη εφαρμόζονται εδώ και καιρό σε μικρές και μεγάλες
πόλεις σε όλο τον κόσμο.
- Στην Ολλανδία
δημιουργούνται εδώ και χρόνια οι περίφημες Πλατείες-Νερού, πολυλειτουργικοί
χώροι κατασκευασμένοι έτσι ώστε να συλλέγουν και να αποθηκεύουν
το νερό των βροχοπτώσεων σε υπόγειες δεξαμενές, για την
καταλυτική μείωση της πίεσης στο αποχετευτικό δίκτυο και τη δυνατότητα επανάχρησης.
- Περισσότερες
από 70 «πόλεις-σφουγγάρια» έχουν δημιουργηθεί έως σήμερα στην
Κίνα βάσει της διάχυτης επαναφυσικοποίησης του αστικού ιστού, με
τη δημιουργία εκτεταμένων πορωδών περιοχών με βλάστηση οι οποίες
απορροφούν και επιβραδύνουν τη ροή του νερού, αποσυμφορούν το αποχετευτικό
δίκτυο και οδηγούν το νερό σε δεξαμενές ή τεχνητές λίμνες για επανάχρηση.
- Η Βαρκελώνη
λειτουργεί 15 γιγαντιαίες υπόγειες δεξαμενές με χωρητικότητα 477.000
κ.μ., σε στρατηγικά σημεία της πόλης, για τη συλλογή, την αποθήκευση
και την επανάχρηση του βρόχινου νερού που αδυνατεί να
εξυπηρετήσει το αποχετευτικό δίκτυο κατά την διάρκεια καταιγίδων. Όχι
τυχαία, η Βαρκελώνη χαρακτηρίζεται πλέον ως η πρώτη «flooding resilient city» στον κόσμο.
- Η Κοπεγχάγη
προσαρμόζει δρόμους και πλατείες στα νέα κλιματικά δεδομένα,
με τη δημιουργία φυτεμένων χώρων, πράσινων λόφων, τη δημιουργία μίνι
πάρκων και την αντικατάσταση των πλακοστρώσεων των πεζοδρομίων με πράσινο,
κατάλληλα διαμορφωμένων ώστε να διασφαλίζεται η συλλογή και η απορροή
του πλεονάζοντος βρόχινου προς το λιμάνι.
- Το Νιου
Τζέρσεϊ, το Σικάγο, η Φιλαδέλφεια, η Νέα Υόρκη και
πολλές άλλες αμερικουπόλεις, μετατρέπουν τους ανοικτούς χώρους αθλητικών
εκδηλώσεων στα περίφημα «πάρκα ανθεκτικότητας», με τη χρήση εκτεταμένης φύτευσης,
απορροφητικού χλοοτάπητα, κατάλληλων καναλιών απορροής και υπόγειων
δεξαμενών για την αποθήκευση των ομβρίων που διαφορετικά θα είχαν πλημμυρίσει
την πόλη.
- Το Τόκυο
λειτουργεί εδώ και λίγα χρόνια τις περίφημες Σήραγγες Πλημμύρας, ένα
εντυπωσιακό υπόγειο σύστημα σηράγγων και δεξαμενών, μήκους 6,3
χλμ. και χωρητικότητας 200.000 κ.μ., που κατασκευάστηκε για την
προστασία της ευρύτερης περιοχής της μητρόπολης από τις πλημμύρες που θα
προκαλούσαν ζημιές εκατομμυρίων ευρώ.
- Οι μεγάλες
παρεμβάσεις για τον μετριασμό του υδρογεωολογικού κινδύνου και της λειψυδρίας/ξηρασίας
πλαισιώνονται συχνά από μία σειρά μέτρων μικρότερης κλίμακας - πράσινες
στέγες, διαμόρφωση των πεζοδρομίων ώστε να διασφαλίζεται η απορροή
ή και η συλλογή του βρόχινου, εκτεταμένες φυτεύσεις, δημιουργία μίνι
πάρκων, αντικατάσταση των πλακοστρώσεων των πεζοδρομίων με πράσινο,
κ.λπ. - με έναν και μόνο στόχο : Την επιβράδυνση και την παγίδευση
κάθε σταγόνας νερού για επανάχρηση ή και τον εμπλουτισμό του υδροφόρου
ορίζοντα.
- Οι
διαδικασίες προσαρμογής του αστικού και του περιαστικού ιστού στα
προτάγματα της Ανθεκτικότητας στον υδρογεωολογικό κίνδυνο και
στην λειψυδρία/ξηρασία, πλαισιώνονται συχνά σε όλο τον κόσμο :
- Aπό την αυθόρμητη ανάπτυξη Κινημάτων
Αποσφράγισης του Εδάφους, όπως το Κίνημα ενεργών πολιτών «DePaving».
- Aπό την ενεργοποίηση νόμων-πλαισίων
που επιβάλλουν τον εκμηδενισμό της κατανάλωσης/εδάφους, ή και την
επαναφυσικοποίηση του και,
- από
την νομοθετική επιβολή της αναθεώρησης Χωροταξικών και Πολεοδομικών Σχεδίων
βάσει του προσδιορισμού των περιοχών υψηλού υδρογεωλογικού κινδύνου στις
οποίες αποκλείεται ο πολεοδομικός σχεδιασμός και η δόμηση.
Με
λίγα λόγια, μόνο όταν το αστικό και το περιαστικό περιβάλλον θα αναδιαμορφωθούν
ώστε να παγιδεύουν κάθε σταγόνα βρόχινου νερού, στο πλαίσιο μιας
ισορροπημένης διαχείρισης του κύκλου του νερού, μόνο τότε
ο υδρογεωλογικός κίνδυνος θα μεταλλαχθεί σε ελεγχόμενα πλημμυρικά
φαινόμενα και σε αποδοτική αντιμετώπιση της ξηρασίας/λειψυδρίας, με
τα ρέματα και τα ποτάμια, ελεύθερα από τον εξαναγκαστική τους
συνδρομή στο αποχετευτικό σύστημα, να ανακτούν τον στρατηγικό τους ρόλο για την
ποιότητα ζωής, ως πολύπλοκα συστήματα πόρων που ενσωματώνουν περιβαλλοντικές,
οικολογικές και χωρικές αξίες, περιβαλλοντικών, οικολογικών και χωρικών
σχέσεων.
Για
σκεφτείτε το…
Γιώργος
Δημητρίου
Dr.Αρχιτέκτονας
πρ. Περιφερειακός
Σύμβουλος «ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ
ΣΥΜΜΑΧΙΑ»
Αντιπρόεδρος Συλλόγου Πολιτών υπέρ των Ρεμάτων - Ροή
* Παρέμβαση στην 22η/2025 Συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Αττικής, της 28ης Οκτωβρίου 2025, με αφορμή την προτεινόμενη διευθέτηση 2 Ρεμάτων.
«Οικολογική Συμμαχία».
- Για την «Οικολογική Μετάβαση» σε μία κοινωνία βιώσιμης ευημερίας.
- Για τον άνθρωπο, τα ζώα και το περιβάλλον.
- Για τον κόσμο που μπορεί να γίνει.
contact@oikologiki-symmaxia.gr
