Υπάρχει ένα στιβαρό απόθεμα
γνήσια οικολογικής σκέψης και πρακτικής στο πεδίο της διαχείρισης της
ανθρώπινης παρέμβασης στο περιβάλλον, το οποίο συσσωρεύτηκε τα τελευταία 40
χρόνια και το οποίο παρέμεινε και παραμένει, αποκλεισμένο, στο περιθώριο από τους
πολιτικούς και τη πολιτική. Πολιτική και πολιτικοί, επέλεξαν αντίθετα άλλους
δρόμους και άλλες «λογικές», άλλες μεθόδους και άλλες πρακτικές, με τις γνωστές
καταστρεπτικές συνέπειες σε επίπεδο περιβάλλοντος, κοινωνίας και, επακολούθως,
οικονομίας, ή - με λίγα λόγια - σε επίπεδο ποιότητας ζωής.
Σε αυτό το πολύτιμο πολιτικό «απόθεμα»
ανήκει αναμφισβήτητα και η «περιπέτεια» των φραγμάτων ανάσχεσης στ΄Απεράθου
της Νάξου, της οποίας το παρόν κείμενο, του φίλτατου Βασίλη Γιόκαρη, παλαιού
στελέχους του οικολογικού κινήματος, αποτελεί ολοζώντανη μαρτυρία.
Γιώργος Δημητρίου
-----------------------------------
Το
Πείραμα στ’ Απεράθου Νάξου: Ένας ριζικά διαφορετικός τρόπος διαχείρισης
υδατικών πόρων
 |
| του Βασίλη Γιόκαρη Συνεργάτη του «Κέντρου Οικολογικών Ετενών Νάξου» |
1.
Καταστροφή της Βλάστησης – Πλημμύρες, Λειψυδρία – Διάβρωση των Εδαφών
Για τ΄Απεράθου Νάξου όπως
και για τα άλλα χωριά της ορεινής Νάξου, αλλά και για ολόκληρο το νησί,
η υποβάθμιση της βλάστησης, η επιφανειακή απορροή των βρόχινων
νερών και η διάβρωση του εδάφους αποτελούν μία συγκεκριμένη,
υπαρκτή απειλή. Η πραγματικότητα αυτή διαγράφεται όλο και πιο έντονα για
ολόκληρο τον νησιώτικο χώρο της Ελλάδας καθώς επίσης και για πολλές
περιοχές της ηπειρωτικής χώρας. Τον Οκτώβριο ‘94, οι καταστρεπτικές όσο
και τραγικές πλημμύρες στην πρωτεύουσα, στην περιοχή της Καρδίτσας, σε
αρκετά νησιά του νότιου και ανατολικού Αιγαίου όπως και σε άλλες
περιοχές της χώρας μας έδειξαν το μέγεθος των προβλημάτων που προαναφέρθηκαν
και υπογραμμίζουν τον υπαρκτό χαρακτήρα των απειλών που απορρέουν από αυτά.
Πρόκειται για εξελίξεις, οι
οποίες σημειώνονται σε όλες τις μεσογειακές χώρες (βλ. και στη βόρεια Ιταλία
/ αρχές Νοεμβρίου ΄94).
Στην ορεινή Νάξο και
πάλι, με την καταστροφή της εδαφοκάλυψης λόγω υπερυλοτόμησης, πυρκαγιών
και υπερβόσκησης, αλλά και με την αποσύνθεση του τοπίου των αναβαθμίδων
λόγω του ασύμφορου χαρακτήρα της ορεινής αγροτικής οικονομίας και της μετανάστευσης
του πληθυσμού στις μεταπολεμικές δεκαετίες, η έκπλυση των εδαφών έχει
προσλάβει επικίνδυνες διαστάσεις. Όμως, με τις χειμερινές νεροποντές δεν
χάνεται ανεπιστρεπτί μόνο το γόνιμο έδαφος, αλλά και το λιγοστό και τόσο
χρειαζούμενο νερό ρέει ανεμπόδιστο στη θάλασσα. Παράλληλα, η λειψυδρία
εμφανίζεται έντονα τα τελευταία χρόνια, όχι μόνον στη Νάξο.
2. Οικολογικά συμβατά μέτρα
διαχείρισης των φυσικών πόρων έδαφος - βλάστηση - νερό
Από το 1987 η Κοινότητα
Απεράθου παίρνει διάφορα μέτρα με στόχο την αντιμετώπιση των παραπάνω
προβλημάτων. Ξεκίνησε με την κατασκευή φραγμάτων ανάσχεσης της χειμαρρικής
ροής των ομβρίων υδάτων. Εμπνευστής και ακούραστος πρωτεργάτης σ΄ολόκληρη
την προσπάθεια και ιδιαίτερα στην κατασκευή των φραγμάτων ανάσχεσης υπήρξε και
εξακολουθεί να είναι ο Μανώλης Γλέζος. Με χρηματοδότηση του Υπουργείου
Γεωργίας και με εθελοντική εργασία κατασκευάστηκαν αρχικά (1987 – 1989)
70 περίπου φράγματα ανάσχεσης. Αυτά βρίσκονται διάσπαρτα στις δύο
υδρολογικές λεκάνες που περιβάλλουν το χωριό : στο «Πέρα Χωριό»
και στο «Όξω Χωριό».
Κατά την τετραετία 1991
- 1994, η Κοινοτική Επιχείρηση «ΠΣΑΤΗΚΑΠΕ» - «Πειραματικός
Σταθμός Αξιοποίησης Των Ήπιων Και Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας» - της Κοινότητας
Απεράθου, σε συνεργασία με το «ΚΟΕΝ» - «Κέντρο Οικολογικών
Ερευνών Νάξου», πραγματοποίησε ένα ευρύτερο πρόγραμμα έργων στην υδρολογική
λεκάνη «Πέρα Χωριό». Πρόκειται για το Αντιδιαβρωτικό Πρόγραμμα MEDSRA-91-1
με τον τίτλο «Ολοκληρωμένη περιβαλλοντική διαχείριση στη Νάξο με μέτρα
καταπολέμησης της διάβρωσης των εδαφών» - Integrated enviromental management of
Naxos against soil erosion”), το οποίο εντάσσονταν στα πλαίσια της
κοινοτικής δράσης MEDSPA της Ευρωπαϊκής Ένωσης - «MEDSPA»
- «Κοινοτική δράση για την προστασία του περιβάλλοντος των χωρών της
Μεσογείου».
Επρόκειτο για ένα Έργο
επιδεικτικού χαρακτήρα, συνολικού επενδυτικού κόστους 220.000.000
δραχμών περίπου, το οποίο συγχρηματοδοτήθηκε κατά 50 % περίπου από την Ευρωπαϊκή
Ένωση, και κατά το άλλο 50 % από το Υπουργείο Γεωργίας, την Κοινότητα
Απεράθου καθώς επίσης από ιδιώτες Απεραθίτες οι οποίοι συμμετείχαν σε αυτό.
Οι σημαντικότερες κατηγορίες από τα επιμέρους έργα του Αντιδιαβρωτικού
Προγράμματος στ΄Απεράθου Νάξου ήσαν οι εξής :
α. Αποκατάσταση
τοιχείων αντιστήριξης σε αναβαθμίδες/πεζούλια.
β. Περίφραξη
γεωργικών κτημάτων και βοσκοτόπων, όπως και η αποκατάσταση τράφων (τράφοι: οι
μάντρες/τα τοιχεία οριοθέτησης και προστασίας κτημάτων)
γ. Φράγματα
ανάσχεσης της χειμαρρικής ροής των βρόχινων νερών.
δ. Έργα
αξιοποίησης του νερού. Σε αυτή την κατηγορία έργων συγκαταλέγονται γενικότερα
οι στέρνες συλλογής του νερού πηγών, οι αρδευτικοί αγωγοί, η καλλιέργεια πηγών
- ήτοι διάφορα έργα προστασίας και αξιοποίησης των νερών των πηγών – οι υδρομαστευτικές
στοές, οι ποτίστρες ζώων, οι αγωγοί ύδρευσης, τα μικρά υδροηλεκτρικά έργα για
την εκμετάλλευση της χειμαρρικής ροής.
Οι προαναφερόμενες κατηγορίες
επιμέρους έργων εντάσσονταν στο πρόγραμμα με έναν ενιαίο τρόπ. Πρόκειται για
επεμβάσεις στο σύστημα έδαφος – βλάστηση - νερό για τη
ταυτόχρονη αντιμετώπιση της διάβρωσης των εδαφών, για την προστασία
της βλάστησης από την ανεξέλεγκτη αιγοπροβατοτροφία και για τη μείωση
της επιφανειακής απορροής των χειμαρρικών νερών.
Προκειμένου λοιπόν τα
επιμέρους έργα να είναι στο μέγιστο βαθμό αποτελεσματικά και να δώσουν τη
δυνατότητα εξαγωγής αξιόπιστων συμπερασμάτων για τη χρησιμότητά τους ως μία
ενότητα, για τους λόγους αυτούς έπρεπε να κατασκευαστούν συγκεντρωμένα σε μία
περιοχή. Και μία τέτοια περιοχή μπορούσε να είναι μία υδρολογική λεκάνη.
Η επιλογή στη συνέχεια της υδρολογικής λεκάνης του «Πέρα Χωριού» έγινε
για διαφόρους λόγους. Ο σπουδαιότερος ήταν ότι στην κοίτη του κεντρικού χειμάρρου
που διασχίζει το «Πέρα Χωριό» βρίσκονται δύο αναβλύζουσες πηγές, από τις
οποίες κατά κύριο λόγο υδροδοτείται τ΄Απεράθου. Οι πηγές αυτές
βρίσκονται χαμηλότερα από την ορεινή κοιλάδα του «Πέρα Χωριού», στην
οποία κατασκευάστηκαν τα έργα του προγράμματος. Στην ορεινή κοιλάδα του «Πέρα
Χωριού» και σε υψόμετρο 600 μέτρων είναι κτισμένος ο οικισμός.
Με το εν λόγω Πρόγραμμα/Έργο
επιχειρήθηκε μία σφαιρική επέμβαση στο σύστημα έδαφος – βλάστηση -
νερό, με στόχο να αντιστραφεί η πορεία εξάντλησης φυσικών παραγωγικών
πόρων και καταστροφής φυσικών αναπαραγωγικών ικανοτήτων. Στόχος δεν
ήταν μόνον να προστατευτεί ένα κομμάτι της νησιώτικης μεσογειακής φύσης
από ορισμένες μορφές ανθρώπινων δραστηριοτήτων, αλλά πολύ περισσότερο να
αναζωογονηθούν παραδοσιακές μορφές ανθρώπινων επεμβάσεων στο φυσικό τοπίο
ή να αναπτυχθούν νέες, οι οποίες επιτυγχάνουν ταυτόχρονα οικονομικά βιώσιμο
τρόπο παραγωγής και διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας του τόπου.
Η κατασκευή των φραγμάτων ανάσχεσης των χειμαρρικών νερών
αποτελεί ένα «πρώτης τάξεως» πείραμα προς αυτή την κατεύθυνση.
3. Φράγματα ανάσχεσης της
χειμαρρικής ροής των ομβρίων υδάτων : Ένας ριζικά διαφορετικός τρόπος
διαχείρισης υδατικών πόρων
Στ΄Απεράθου, στη Νάξο,
στις Κυκλάδες όπως και λιγότερο ή περισσότερο σε όλα τα νησιά του Αιγαίου,
οι ατμοσφαιρικές κατακρημνίσεις εκδηλώνονται συχνά με τη μορφή της νεροποντής
και όχι της ποτιστικής βροχής. Τεράστιες ποσότητες νερού βροχής πέφτουν
σε μικρά χρονικά διαστήματα, με αποτέλεσμα να αυξάνονται πολύ τα ποσοστά τους
που δεν προλαβαίνουν να απορροφηθούν και να κατεισδύσουν στα υδροφόρα
στρώματα. Η μορφή αυτή των βροχοπτώσεων, οι απότομες κλίσεις, τα
απογυμνωμένα εδάφη και το μικρό μέγεθος καθώς και η στενόμακρη μορφή των νησιών
σε πολλές περιπτώσεις συντείνουν, ώστε πολύ μεγάλες ποσότητες νερού να χάνονται
στη θάλασσα.
Σύμφωνα με διάφορες μελέτες
που αφορούν είτε τα Κυκλαδονήσια συνολικά είτε τη Νάξο
ειδικότερα, το μεγαλύτερο μέρος της βροχής που πέφτει εξατμίζεται (40%-90%).
Από το υπόλοιπο το 2% - 55% (!) πηγαίνει στη θάλασσα και μόνον
ένα μικρό έως πολύ μικρό ποσοστό (1%-10%) κατεισδύει στη γη (βλ.βιβλιογραφία
1 - 4). Μπορούμε να υποθέσουμε ότι οι αναλογίες αυτές ισχύουν και για
πλήθος άλλων νησιών του Αιγαίου. Λόγω δε παρεμφερών γεωγραφικών,
γεωμορφολογικών και κλιματολογικών συνθηκών από τη μία πλευρά, και διαφόρων κοινωνικο-οικονομικών
και οικολογικών εξελίξεων κατά τις τελευταίες πέντε δεκαετίες από την άλλη
πλευρά, παρόμοιες σχέσεις αποτυπώνονται στο διάστημα αυτό και σε ευρύτερες
περιοχές ολόκληρης της μεσογειακής λεκάνης και όχι μόνον στο νησιώτικο
κόσμο της.
Οι αναλογίες και οι τάσεις που
προαναφέραμε μπορούν να αλλάξουν με την εφαρμογή και τη διάδοση ολοκληρωμένων
προγραμμάτων, όπως το Αντιδιαβρωτικό Πρόγραμμα στ΄Απεράθου.
Προγραμμάτων, των οποίων τα θεμελιώδη έργα αποτελούν :
α. Η
προστασία και η εξάπλωση της φυτοκάλυψης.
β. Η
αποκατάσταση εγκαταλειμμένων και η κατασκευή νέων αναβαθμίδων στα επικλινή
εδάφη.
γ. Η
κατασκευή φραγμάτων ανάσχεσης της χειμαρρικής ροής.
Όπως έχουν σήμερα τα πράγματα,
με τον «διωγμό» ουσιαστικά τον οποίο υφίσταται η φυτοκάλυψη και με το
σύστημα των αναβαθμίδων υπό κατάρρευση, τα φράγματα ανάσχεσης
είναι η άμεση λύση. Δεν πρέπει βέβαια να ξεχνάμε ότι η πρόκληση της αντιστροφής
των όρων στο ζήτημα της φυτοκάλυψης είναι πρωταρχικής σημασίας.
Ανεξάρτητα όμως απ΄αυτό, τα φράγματα ανάσχεσης είναι απαραίτητα για την
πλέον αποτελεσματική αντιμετώπιση των επιπτώσεων από τις απότομες τοπογραφικές
κλίσεις στις κοίτες των χειμάρρων. Η συνεισφορά τους είναι σημαντική ως ισότιμου
παράγοντα, ο οποίος μαζί με τους άλλους δύο ολοκληρώνει το έργο της ανάσχεσης
της χειμαρρικής ροής προς τη θάλασσα.
Η προσφορά των φραγμάτων
ανάσχεσης είναι κεφαλαιώδους σημασίας στη σύλληψη και στην επεξεργασία ενός
τρόπου διαχείρισης των υδατικών πόρων, ο οποίος έχει διαφορετικές
αφετηρίες και συνέπειες από τους κυρίαρχους, συμβατικούς τρόπους διαχείρισης υδατικών
πόρων. Ως συμβατικοί τρόποι διαχείρισης υδατικών πόρων εννοούνται
αυτοί οι οποίοι βασίζονται είτε στην εκμετάλλευση μη ανανεώσιμων υδατικών πόρων
μέσω γεωτρήσεων, είτε στην εκμετάλλευση ανανεώσιμων με την κατασκευή
μεγάλων επιφανειακών ταμιευτήρων.
Τα φράγματα ανάσχεσης της χειμαρρικής
ροής των βρόχινων νερών αποσκοπούν στη μείωση της επιφανειακής απορροής των
χειμαρρικών νερών, στην αύξηση των ποσοστών κατείσδυσής τους και
στον εμπλουτισμό των υπόγειων υδροφορέων. Δεν προορίζονται επομένως να
διαχειριστούν και να εξαντλήσουν μη ανανεώσιμους υδατικούς πόρους. Ούτε
προορίζονται να αξιοποιήσουν ετήσιους ανανεώσιμους υδατικούς πόρους συλλέγοντάς
τους επιφανειακά σε φράγματα ή λιμνοδεξαμενές, γιατί εκτός των
αναφερόμενων παρακάτω συνεπειών τους στόχος είναι να αξιοποιήσουν ετήσιους
ανανεώσιμους υδατικούς πόρους. Και το διαφοροποιό αφετηριακό χαρακτηριστικό
τους ως προς τους επιφανειακούς ταμιευτήρες είναι ότι τα φράγματα
ανάσχεσης εμπλουτίζουν τους υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες, τις φυσικές
υπόγειες δεξαμενές του νερού. Χρησιμοποιούν λοιπόν σαν «στέρνα» συλλογής
και τελικής αποθήκευσης τις υπόγειες φυσικές δεξαμενές του νερού, τους υδροφόρους
ορίζοντες και τους υπόγειους θύλακες. Δικαιολογημένα συνεπώς μπορούν
να χαρακτηριστούν ως καινοτόμο έργο. Ενώ οι επιφανειακοί ταμιευτήρες δεν
εμπλουτίζουν τους υπόγειους υδροφορείς. Αποτελούν οι ίδιοι
επιφανειακακές, τεράστιες συγκριτικά, στέρνες για τη συλλογή και τελική
αποθήκευση ανανεώσιμων υδατικών πόρων. Οι συνέπειες είναι πολλές και
πολύπλευρες.
Έτσι λοιπόν, τα φράγματα
ανάσχεσης :
α. Είναι
οικολογικά συμβατά έργα :
- Μειώνουν
την επιφανειακή απορροή των χειμαρρικών νερών και αυξάνουν τα ποσοστά
κατείσδυσής τους στους υδροφόρους ορίζοντες.
- Δεν
είναι αποκλειστικά έργα αξιοποίησης του νερού. Στοχεύουν κατ΄αρχή στο να
εμπλουτίσουν σε ετήσια βάση τους υπόγειους υδροφορείς. Κατ΄αυτό τον
τρόπο δημιουργούν προϋποθέσεις αξιοποίησης ανανεώσιμων υδατικών φυσικών πόρων,
που διαφορετικά θα πήγαιναν χαμένοι.
- Μετριάζουν
τη διαβρωτική ενέργεια των χειμαρρικών νερών.
- Ελαττώνουν
έως αποτρέπουν τον κίνδυνο καταστροφής των παραχειμάρριων καλλιεργούμενων
εδαφών.
- Η
κατασκευή τους στα ορεινά συμβάλλει στον περιορισμό και στον έλεγχο των πλημμυρών
στα πεδινά. Ο αντιπλημμυρικός τους ρόλος είναι ανεκτίμητης αξίας !
- Είναι
μορφολογικά και αισθητικά δεμένα με το φυσικό τοπίο, αλλά και με το περιβάλλον
όπως αυτό διαμορφώθηκε από την επέμβαση του ανθρώπου με την κατασκευή αναβαθμίδων
και τράφων.
- Επειδή
ουσιαστικά δεν κρατούν το νερό επιφανειακά όπως οι επιφανειακοί ταμιευτήρες,
δεν έχουν τις μεγάλες απώλειες λόγω εξάτμισης όπως οι τελευταίοι.
- Δεν
απαιτούν τη διάθεση και την ανεπιστρεπτί καταστροφή καλλιεργούμενων εκτάσεων
για την κατασκευή τους, όπως συμβαίνει συνήθως στην περίπτωση των επιφανειακών φραγμάτων
και λιμνοδεξαμενών.
- Συγκρατούν
πλούσιο σε συστατικά χώμα/χούμους, που είναι ένα εξαιρετικό λίπασμα
και μπορεί να χρησιμοποιείται για τον εμπλουτισμό καλλιεργούμενων (ιδίως
παρακείμενων) εδαφών.
- Βελτιώνουν
τις συνθήκες για την ανάπτυξη βλάστησης στον γύρω χώρο.
- Συμβάλλουν
στη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας της περιοχής. O εμπλουτισμός των υπόγειων υδροφορέων
σημαίνει π.χ. μεταξύ άλλων ότι ενισχύεται κατ΄αυτό τον τρόπο η τροφοδοσία των πηγών,
οι οποίες εξακολουθούν να αναβλύζουν (!) ενώ πριν είχε μειωθεί η παροχή τους ή
είχαν στερέψει.
- Επειδή
τα φράγματα ανάσχεσης είναι μικρού μεγέθους, περιορίζεται πολύ η έκταση
ζημιών στην περίπτωση που καταστραφεί ένα από αυτά.
β. Είναι
κοινωνικά συμβατά έργα :
- Είναι
έργα έντασης εργασίας. Χρειάζονται δηλ. ελάχιστο τεχνικό εξοπλισμό και
πολλή εργατική δύναμη για να κατασκευαστούν. Μπορούν έτσι να προσφέρουν σημαντικές
ευκαιρίες συμπληρωματικής απασχόλησης στους ορεινούς ιδίως πληθυσμούς.
- Οι
χρηματοδοτικοί πόροι κατασκευής τους απορροφούνται σχεδόν αποκλειστικά από την τοπική
κοινωνία.
- Προΰποθέτουν
και ευνοούν την ευαισθητοποίηση του ντόπιου πληθυσμού, τη συμμετοχή του
στις διαδικασίες δημόσιου διαλόγου στην τοπική κοινωνία και λήψης
αποδεκτών από αυτήν αποφάσεων για την αντιμετώπιση των σχετικών προβλημάτων,
καθώς επίσης και τη συνεργασία του κατά την υλοποίηση αντίστοιχων μέτρων
και έργων.
Τα φράγματα ανάσχεσης
κατασκευάζονται στην κοίτη των χειμάρρων, από τα ψηλότερα μέρη
αρχίζοντας και συνεχίζοντας προς τα χαμηλότερα. Οι διαστάσεις τους κυμαίνονται
μεταξύ 2 - 20 μέτρα μήκος, 0,5 - 3,5 μέτρα ύψος και
0,5 - 1,5 μέτρα πλάτος (τα στοιχεία αυτά αφορούν στα
κατασκευαζόμενα στ΄Απεράθου Νάξου φράγματα ανάσχεσης). Στα πλαίσια του
αντιδιαβρωτικού προγράμματος MEDSPA-91-1 κατασκευάστηκαν 70
φράγματα ανάσχεσης στ΄Απεράθου.
Επομένως, ο συνολικός αριθμός τους εκεί
ανέρχεται πλέον σε 140 περίπου. Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα από την
κατασκευή των φραγμάτων ανάσχεσης στ΄Απεράθου είναι άκρως ενθαρρυντικά.
Η αποτελεσματικότητά τους γίνεται φανερή από τα εξής :
- με τη
μεγαλύτερη παροχή όλων των παρακείμενων πηγών,
- με την
άνοδο της στάθμης του νερού σε παρακείμενα πηγάδια,
- με τον
εμπλουτισμό των υδροφορέων - π.χ. σε ορισμένες πηγές παρουσιάστηκε μετά
την κατασκευή των έργων και για μεγάλο διάστημα κατά την περίοδο παρατεταμένης ανομβρίας
έντονη υπερχείλιση ρέοντος ύδατος,
- με την
έντονη διαβροχή παρακείμενων στα έργα πετρωμάτων ή στρωμάτων εδάφους
και,
- με την
τεχνητή υδρομάστευση, η οποία αφότου κατασκευάστηκαν φράγματα ανάσχεσης
στον ίδιο χείμαρρο και πάνω από αυτήν, συλλέγει και κατακρατά νερό
καθόλη τη διάρκεια του χρόνου (έστω και λίγο σε χρονιές ανομβρίας).
Με βάση τα όσα εκτέθηκαν
παραπάνω, τα φράγματα ανάσχεσης αποκτούν πολύπλευρη σημασία όχι μόνον
για την ορεινή Νάξο, αλλά και για την ηπειρωτική Ελλάδα και τις
άλλες μεσογειακές χώρες. Με τα ετήσια αλληλοδιαδεχόμενα και μαστίζοντα τα
τελευταία χρόνια τη χώρα μας φαινόμενα δασικών πυρκαγιών, παρατεταμένων
περιόδων ανομβρίας και καταρρακτωδών νεροποντών, η διαδοσή τους γίνεται
καθημερινά όλο και πιο επείγουσα. Πρέπει πλέον να αποκτήσουν τη δέουσα βαρύτητα
στη διαχείριση των υδατικών πόρων. Μαζί δε με παράλληλα προγράμματα :
α) για
την προστασία των εδαφών από τη διάβρωση και,
β) για
την προστασία και την αναζωογόνηση του δασικού πλούτου,
αποτελούν μεγαλόπνοους στόχους
για την επιβίωση του εθνικού φυσικού μας χώρου ! Πυρήνας μιάς
τέτοιας προοπτικής είναι η διάσωση και η αναζωογόνηση της ελληνικής «ενδοχώρας»,
των ορεινών και ημιορεινών δηλ. περιοχών της Ελλάδας.
Το πείραμα κατασκευής φραγμάτων
ανάσχεσης στ΄Απεράθου προσφέρει μία εξαιρετική ευκαιρία τόσο για να
γνωρίσουν στην πράξη, από κοντά, τέτοια έργα ενδιαφερόμενοι, όσο και για να
αποτιμηθεί η αξία τους και να βελτιστοποιηθεί η αποτελεσματικότητά τους. Η Κοινότητα
Απεράθου Νάξου και το Κέντρο Οικολογικών Ερευνών Νάξου βρίσκονται
στη διάθεση κάθε επισκέπτη, για την παρουσίαση επί τόπου των φραγμάτων
ανάσχεσης και των συναφών έργων.
Είναι σαφές ότι για να τύχουν
τα φράγματα ανάσχεσης της αποδοχής που τους αξίζει και για να προωθηθεί η «αναπαγωγή»
τους σε άλλα μέρη με παρόμοιες συνθήκες, είναι απαραίτητο να προκύψουν αντικειμενικά
συμπεράσματα όσον αφορά στην προσφορά τους και στο κόστος τους. Χρειάζεται
δηλ. η συστηματική έρευνα, μελέτη και τεκμηρίωσή τους. Προς αυτή την
κατεύθυνση η Κοινότητα Απεράθου και το Κέντρο Οικολογικών Ερευνών
Νάξου έχουν κάνει ήδη διάφορες προκαταρκτικές ή επί μέρους μελέτες στην υδρολογική
λεκάνη του Πέρα Χωριού και για τα φράγματα ανάσχεσης (βλ. βιβλιογραφία
5 - 12).
Η συνέχιση και ολοκλήρωση του
διεπιστημονικού αυτού έργου θα ενισχύσει σοβαρά τα επιχειρήματα υπέρ των φραγμάτων
ανάσχεσης και την πειστικότητά τους, ιδιαίτερα στους κόλπους της Τοπικής
Αυτοδιοίκησης, του Επιστημονικού και Τεχνικού κόσμου, της Πολιτικής
αλλά και της διοίκησης του Υπουργείου Γεωργίας καθώς και των αρμόδιων
Υπηρεσιών.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. «Έκθεση
για τα αποτελέσματα των γεωτρητικών εργασιών που εκτελέστηκαν στη Νάξο το 1980»,
Ν. Κουρμούλης, ΙΓΜΕ.
2.
Υδρογεωλογικές έρευνες στις Κυκλάδες», CERSAR, Ιαν. 1985, τόμος Ι / Γενικά,
Γ.Γ.Ε.Τ.
3.
Αναγνωριστική μελέτη λιμνοδεξαμενών στη νήσο Νάξο, Ανδρ. Καπλανίδης, Νοέμβ.
1986, Υπ. Γεωργίας / Διεύθυνση Γεωλογίας-Υδρογεωλογίας («Ναξιακά», Επιθεώρηση
της Ομοσπονδίας ναξιακών συλλόγων, τεύχος 14-15, Απρίλιος – Ιούλιος 1987).
4.
Έρευνα για τη συνδυασμένη αξιοποίηση υπογείων και επιφανειακών νερών στην Νάξο,
Ι. Κουμαντάκης, Θ. Μιμίδης, Ανδρ. Καπλανίδης, 1990.
5.
Καταγραφή μετεωρολογικών και υδρογεωλογικών δεδομένων της περιοχής, στο
διάστημα 1987 – 1994, από την Κοινότητα Απεράθου και το Υδρολογικό Ίδρυμά της.
6.
Δυνατότητες υδροδότησης της Κοινότητας Απεράθου Νάξου / Υδρολογική Έκθεση,
Ανδρ. Καπλανίδης, Απρ. 1987, Υπ. Γεωργίας / Διεύθυνση Γεωλογίας-Υδρολογίας.
7.
Τεχνική Έκθεση για την οριστική μελέτη κατασκευής αναβαθμίδων στην Κοινότητα
Απεράθου Νάξου, Π. Κρομμύδας, Απρ. 1987, Υπ. Γεωργίας / Διεύθυνση τεχνικών
μελετών.
8.
Φράγματα ανάσχεσης της χειμαρρικής ροής των ομβρίων υδάτων, Μαν. Γλέζος, Μάϊος
1989, επιστημονική συνεδρία της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρείας (περίληψη στη «Γεωενημέρωση»,
τεύχος 4, Δημοσίευση στ΄ «Απεραθίτικα», έκδοση της Κοινότητας Απεράθου, τεύχος
1/1989).
9. Το
φαινόμενο της λειψυδρίας και οι τρόποι αντιμετώπισής του, Μαν. Γλέζος, Εισήγηση
στην ημερίδα «Λειψυδρία» του Επαρχιακού Συμβουλίου Νάξου στις 17.6.1990 («Απεραθίτικα»,
τεύχος 10, 1990).
10.
Υδρογεωλογική μελέτη της υδρολογικής λεκάνης του Πέρα Χωριου στ΄Απεράθου Νάξου,
Δημ. Συσκάκης, 1991.
11.
Αντιδαιβρωτικό Πρόγραμμα MEDSPA-91-” στ΄Απεράθου Νάξου :
β.
Έκθεση για την πορεία των έργων 1993
υποβληθείσα στην ΕΕ, 1993 (ΠΣΑΤΗΚΑΠΕ)
γ.
Τελική Έκθεση υλοποίησης του Προγράμματος,
υποβληθείσα στην ΕΕ, 1994 (ΠΣΑΤΗΚΑΠΕ)
12. Μία
ριζικά διαφορετική προσέγγιση για τη διαχείριση των υδατικών πόρων στις
μεσογειακές χώρες: Φράγματα ανάσχεσης για τη συγκράτηση των βρόχινων νερών και
την αύξηση των ποσοστών κατείσδυσής τους στο έδαφος, Έκθεση πανεπιστημιακής
εργασίας στα πλαίσια «Ευρωπαϊκού Περιβαλλοντικού Εργαστηρίου Πεδίου /
Environmental Eurocampus», το οποίο πραγματοποιήθηκε από το ΚΟΕΝ στ΄Απεράθου
από 25/8 έως 15/9/1994
*Το προκείμενο Άρθρο/Έκθεση
πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό “ΟΙΚΟΤΟΠΙΑ”, τεύχος 27, Απρίλιος-Μάϊος 1995
