Πρωτόκολλο για την επανένταξη και απελευθέρωση αιχμάλωτων δελφινιών *

Μόλις πριν από λίγους μήνες η χώρα μας άνοιξε, μονομιάς, ακόμη μία σελίδα στο πεδίο της οικολογικής οπτικής αναφορικά με την προστασία των δικαιωμάτων των ζώων και το πρόταγμα «όλες οι ζωές έχουν την ίδια αξία».

Συνθέτοντας τους κόπους μιας 10ετίας αγώνων ελληνικών και διεθνών οργανώσεων, πολιτικών φορέων, συλλογικοτήτων, φιλόζωων, επιστημόνων και ακτιβιστών, μεταξύ καταγγελιών, προσφυγών, βουλευτικών και ευρωβουλευτικών επερωτήσεων και αιτήσεων ασφαλιστικών μέτρων, στις 5 Φεβρουαρίου 2020 η «ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ για την ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ» πετύχαμε να στείλουμε βαθιά στα δίχτυα της παρανομίας και της ανελέητης εκμετάλλευσης της ζωής των άλλων προς ίδιο όφελος, τη μπάλα του δίκαιου, της δικαιοσύνης και της πεποίθησης της Ζωής ως ενιαίας, της ισότιμης αξίας της ζωής όλων των έμβιων και των ίσων δικαιωμάτων τους στη ζωή και στη δυνατότητα ύπαρξης : Η άδεια λειτουργίας του Δελφινάριου της «Αττικό Ζωολογικό Πάρκο» - των παραστάσεων ως δήθεν «εκπαιδευτικών» δραστηριοτήτων - ανακλήθηκε οριστικά, με όρους κατοχής μεν των 6 αιχμάλωτων δελφινιών στο χώρο του, αλλά :

- μόνο «σε ελεύθερη κολύμβηση»,

- με απαγόρευση της «εκτέλεσης του οποιουδήποτε διαδραστικού προγράμματος ή/και εκπαιδευτικής παρουσίασης με την συμμετοχή δελφινιών παρουσία κοινού» και,

- με απαγόρευση της «παρουσίας θεατών σε οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα που αφορά την φροντίδα των δελφινιών, συμπεριλαμβανομένου και του ταΐσματος αυτών».

Ταυτόχρονα, με τη μετατροπή της άδειας λειτουργίας σε άδεια απλής κατοχής των αιχμάλωτων δελφινιών, απαγορεύθηκε και οποιαδήποτε «ανακοίνωση προγράμματος δραστηριοτήτων των δελφινιών, συμπεριλαμβανομένου και του ταΐσματος αυτών, είτε σε έντυπη μορφή είτε σε ηλεκτρονική, που να παραπέμπει σε προσέλευση κοινού».

Έτσι, πεντέμισι μήνες μετά την ανάκληση της άδειας λειτουργίας του Δελφινάριου της Ανατολικής Αττικής, τον οριστικό τερματισμό των παράνομων παραστάσεων με χρήση των αιχμάλωτων ζώων και την μετατροπή της σε απλή άδεια κατοχής των 6 κητωδών, η «ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ για την ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ» περνάμε στην 2η φάση της οικοκεντρικής της παρέμβασης που αποσκοπεί αναπόφευκτα στην επανένταξη και στην πιθανή απελευθέρωση των αιχμάλωτων κητωδών του Δελφινάριου. Ως πρώτο δε βήμα, προχωράμε σήμερα στην παρουσίαση ενός εξαιρετικού «οδηγού» γύρω από τις αρχές και τις μεθόδους επανένταξης και απελευθέρωσης αιχμάλωτων δελφινιών, στοιχειοθετημένου από τον διεθνούς φήμης ακτιβιστή του τομέα Αμερικανό Richard O’Barry, ιδρυτή και διευθυντή της Ric O’Barry’s Dolphin Project Inc. και πρωταγωνιστή της εξαιρετικής επιχείρησης «The Cove».

Με την είσοδο σε αυτή, την εξαιρετικά ευαίσθητη, 2η φάση της οικοκεντρικής μας παρέμβασης, η «ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ» οφείλουμε να ευχαριστήσουμε όσες και όσους συμμετείχαν ισότιμα στο εγχείρημα και θα συνεχίσουν, έμπρακτα και με κάθε μέσο, έως την επιτυχή του ολοκλήρωση : τη φίλτατη Όλγα Κήκου και το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Dolphinaria-free Europe, τη Μαριάννα Καραμανλή και το My Dolphin Club, τη Βάλια Στεφανουδάκη και τη Sea Shepherd Greece, αλλά και ορισμένα εξαιρετικά στελέχη των Υπουργείων της χώρας που θέτουν το οικολογικό ζήτημα πάνω από οτιδήποτε άλλο. Η Ελλάδα πρέπει και οφείλει να ανακηρυχθεί ως η πρώτη Ευρωπαϊκή χώρα «Dolphin Free». Οι προϋποθέσεις υπάρχουν και είναι πια περισσότερο από χειροπιαστές.

«Οικολογική Συμμαχία για την Περιφέρεια Αττικής».

- Για τον ριζικό αναπροσανατολισμό των πολιτικών της Περιφέρειας.

- Για την διοικητική και πολιτική της αυτονομία.

- Για την «Οικολογική Μετάβαση» σε μία κοινωνία βιώσιμης ευημερίας.

- Για τον άνθρωπο, τα ζώα και το περιβάλλον.

contact@oikologiki-symmaxia.gr

https://oikosymmaxia.blogspot.com

---------------------------------------------------

* του Richard O'Barry,
Ιδρυτή και Διευθυντή της
Ric O'Barry's Dolphin Project Inc.

Υπάρχουν γενικά κριτήρια για την επανένταξη και την απελευθέρωση δελφινιών που υπήρξαν αιχμάλωτα πίσω στη φύση, αλλά όχι ένας πλήρης οδηγός. Ο πλήρης οδηγός είναι πρακτικά αδύνατος, καθόσον κάθε αιχμαλωτισμένο δελφίνι είναι μοναδικό, αποτελεί μοναδική περίπτωση και απαιτεί τη δική του τακτική διαχείρισης.

Κάθε δελφίνι αντιδρά κατά διαφορετικό τρόπο στην αιχμαλωσία και στην κακοποίηση που υφίσταται. Μου έχουν τύχει δελφίνια που «θυμήθηκαν» πολύ γρήγορα το τι ήταν πριν την αιχμαλωσία τους, όταν επέστρεψαν στη θάλασσα, ενώ άλλα χρειάστηκαν περισσότερη βοήθεια και περισσότερο χρόνο για να επανενταχθούν. Έτσι, το πιο σημαντικό μέρος της δουλειάς μου στάθηκε πάντα η απεριόριστη υπομονή. Με υπομονή, ηρεμία και καθαρό και ανοιχτό μυαλό, στέκομαι και παρατηρώ τα δελφίνια, έτσι ώστε να μου δείξουν τον καλύτερο τρόπο να επανακτήσουν την ταυτότητά τους, την ταυτότητα τους ως προσωπικότητες και ως κυνηγοί της τροφής τους, άγρια και ελεύθερα.

Όπως κάθε αιχμαλωτισμένο δελφίνι είναι διαφορετικό από κάθε άλλο - με χίλιους και πιο διαφορετικούς τρόπους - έτσι και η επιστροφή του στην άγρια φύση και στο φυσικό του βιότοπο αποτελεί περισσότερο καλλιτεχνικό δημιούργημα παρά επιστημονικό επίτευγμα.

Συνοπτικά

Τα τελευταία πενήντα χρόνια ασχολήθηκα με την επανένταξη και την απελευθέρωση περισσότερων από δύο δωδεκάδων δελφινιών. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλα τα αιχμάλωτα δελφίνια πρέπει ή μπορούν να επιστρέψουν στους φυσικούς τους βιότοπους. Όλα όμως τα αιχμάλωτα δελφίνια μπορούν κάλλιστα να προσαρμοστούν εκ νέου σε ένα ασφαλώς πιο φυσικό περιβάλλον από τις δεξαμενές των Δελφινάριων και των Ακουάριων, όπως μια φυσική λιμνοθάλασσα. Αυτό θα τους παρείχε τους φυσικούς ρυθμούς της θάλασσας, των παλιρροιών, των ρευμάτων και της συμβίωσης και τροφής με ζωντανά ψάρια, πράγμα θεραπευτικό για αυτά και θεμελιώδης παράγοντας βελτίωσης της ποιότητας ζωής τους. Η επανένταξη του δελφινιού στο φυσικό, θαλάσσιο, περιβάλλον είναι ουσιαστικό μέρος της διαδικασίας της πιθανής του απελευθέρωσης στην άγρια φύση, η οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί βάσει των παρακάτω κριτηρίων :

1. Υγεία και φυσική κατάσταση

2. Ικανότητα χρήσης του σόναρ.

3. Ικανότητα θήρευσης ζωντανών ψαριών.

4. Αμυντικές ικανότητες εναντίον αρπακτικών.

Πολλά από τα αιχμάλωτα δελφίνια που γεννήθηκαν ελεύθερα, σε αυτό που αποκαλούμε άγρια φύση, είναι μεν υποψήφια για την επιστροφή τους σε αυτό, αλλά υπό προϋποθέσεις. Ορισμένα από αυτά έχουν λάβει ένα τέτοιο βαθμό ανθρώπινων ερεθισμάτων και έχουν ξεχάσει, ή και χάσει, τις δεξιότητες που απαιτούνται για να επιβιώσουν σε αυτό που ήταν κάποτε το σπίτι τους. Η αιχμαλωσία έχει καταστρέψει κάτι το ζωτικό στη ζωή τους, κάτι που θα αποκαλούσαμε «πνεύμα» αν ήταν άνθρωποι. Για αυτά είναι ήδη πολύ αργά.

Πριν από μερικά χρόνια είχα την ευκαιρία να μελετήσω ένα δελφίνι στο Νασάου - στις Μπαχάμες - το οποίο ήταν αιχμάλωτο για μεγάλο χρονικό διάστημα και είχε φθάσει πλέον σε επίπεδα ψυχωτικής συμπεριφοράς. Το έλεγαν «Μεγάλο Αγόρι» και ξόδευε μεγάλο μέρος του χρόνου του χτυπώντας το κεφάλι του στην ξύλινη πόρτα της εισόδου της δεξαμενής του. Από τη μια πλευρά της ξύλινης πόρτας ήταν η δεξαμενή και η περιοχή που ήταν προστατευμένο και τρεφόμενο, με όσο επιθυμούσε να φάει, στη θέα και στον θαυμασμό εκατοντάδων ανθρώπων. Από την άλλη πλευρά της πόρτας, όμως, ήταν η θάλασσα, το φυσικό του σπίτι. Και καθώς το είδα να χτυπά το κεφάλι του στην ξύλινη πύλη αναρωτήθηκα με θλίψη αν θα μπορούσε να επανενταχθεί πλέον στην άγρια φύση. Τι θα συνέβαινε αν το αφήναμε απλά να φύγει ;

Παλαιότερα, στο Θαλάσσιο Ενυδρείο του Μαϊάμι, όταν δεν χρειαζόμασταν πλέον ένα συγκεκριμένο δελφίνι, το βάζαμε σε έναν ειδικό μάρσιπο, το πηγαίναμε στον λιμενοβραχίονα και απλώς το ξεφορτωνόμασταν στον κόλπο του Μπίσκέϊν. Στη γλώσσα της βιομηχανίας της αιχμαλωσίας η «μέθοδος» αυτή λέγεται «Dump and Run». Αυτό συνέβη για παράδειγμα στον Πέδρο, ένα τεράστιο αρσενικό δελφίνι που κατάντησε μη διαχειρίσιμο. Τι απέγινε στα νερά του Μαϊάμι κανείς δεν μπορεί να το ξέρει.

Το «Μεγάλο Αγόρι» ήταν, παρόμοια, ένα ιδιαιτέρα προβληματικό δελφίνι. Η αιχμαλωσία του είχε προκαλέσει εμφανώς ψυχική αναπηρία. Αν κατορθώναμε να τον επανεντάξουμε θα μπορούσαμε να επανεντάξουμε το οποιοδήποτε δελφίνι. Ωστόσο, όσο περισσότερο το παρακολουθούσα τόσο περισσότερο συνειδητοποιούσα ότι ήταν πολύ αργά. Είχε ξεπεράσει τα όριά του. Και δεν αναφέρομαι στην κακομεταχείριση σαν αιτία, γιατί δεν είδα ποτέ να κακομεταχειρίζονται το «Μεγάλο Αγόρι». Στην πραγματικότητα είδα το αντίθετο, είδα μια υπερβολική δόση «αγάπης». Όλοι ήθελαν να είναι μαζί του, όλοι ήθελαν να το αγγίξουν και να του μιλήσουν. Με λίγα λόγια, όλοι ήθελαν να «βοηθήσουν» αυτό το μεγάλο, γέρικο, δελφίνι, αλλά κανείς δεν ήξερε το πώς. Και έτσι, μέρα με τη μέρα, πάντα χαμογελαστό αλλά γεμάτο οργή, το μεγάλο δελφίνι χτυπούσε το κεφάλι του προσπαθώντας να απελευθερωθεί. Είχε μετατραπεί σε ένα αγχώδες δελφίνι που ήταν μη συνεργάσιμο, απρόβλεπτο, καχύποπτο και επικίνδυνο, ένα δελφίνι γεμάτο με ένα τόσο μεγάλο μίσος που με έκανε σίγουρο ότι δεν θα μπορούσα ποτέ να το προσεγγίσω.

Τι προκάλεσε όλο αυτό ; Ανθρώπινη παρέμβαση και άγχος. Αυτά αποτελούν και τους βασικούς παράγοντες του θανάτου των αιχμάλωτων δελφινιών. Το άγχος είναι αποτέλεσμα του ανεπαρκούς χώρου, της παρουσίας του μεγάλου αριθμού ανθρώπων γύρω τους και του εξαναγκασμού των δελφινιών να παριστάνουν τα «ανόητα» για πολύ καιρό. Είναι επίσης αποτέλεσμα του εξαναγκασμού τους να διαβιώνουν σε ένα ξένο, τεχνητό, κόσμο, σε ένα κόσμο χωρίς παλίρροιες, χωρίς τις γεύσεις και τους ήχους του ωκεανού και χωρίς το οτιδήποτε που θα μπορούσε να δώσει αξία και νόημα ζωής στη ζωή τους. Όταν προσπαθούμε να μετατρέψουμε τα δελφίνια σε κατοικίδια ζώα, ή «ζώα συντροφιάς», έχουμε αποτύχει ευθύς εξαρχής. Φαίνεται δυσκολονόητο και δύσκολα αντιληπτό γιατί το δελφίνι μας φαίνεται ότι θέλει να γίνει κατοικίδιο. Φαίνεται να χαμογελά πάντα και φαίνεται να ζητά να το χαϊδέψουμε και να παίξουμε μαζί του, όπως ένα πραγματικό κατοικίδιο. Τίποτε από όλα αυτά γιατί πρόκειται για ψευδαίσθηση. Τα δελφίνια είναι πάντα άγρια. Δημιουργήθηκαν από τη φύση για να παίξουν ένα συγκεκριμένο ρόλο στη φύση και όχι για να παίζουν ανόητα παιχνίδια για τη διασκέδαση μας σε μια μικρή δεξαμενή.

Προφανείς εξαιρέσεις αποτελούν τα δελφίνια που γεννιούνται σε αιχμαλωσία. Σε γενικές γραμμές, για αυτά δεν μπορεί να υπάρξει επιστροφή στο φυσικό τους περιβάλλον. Μερικά από αυτά, τα επιλεγόμενα και «δελφίνια μπαταρία», έχουν εκπαιδευτεί ώστε να ενεργούν σαν άγρια και, έτσι, μπορούν να ελευθερωθούν και έχουν ελευθερωθεί στη θάλασσα. Σε κάθε περίπτωση και έως ότου να αναλυθεί προσεκτικά και σε βάθος χρόνου αυτή η κατηγορία, το κάθε δελφίνι θα πρέπει να εξετάζεται ξεχωριστά, με βάση τα δικά του, ατομικά, χαρακτηριστικά και τη δική του ιστορία.

Τα άγρια δελφίνια

Κλειδί για την επανένταξη και την επιστροφή των αιχμάλωτων δελφινιών στην άγρια φύση αποτελεί η γνώση της ζωής τους στο φυσικό τους περιβάλλον. Εάν το γνωρίζουμε αυτό τότε μπορούμε να διακρίνουμε τις διαφορές της συμπεριφοράς ενός άγριου δελφινιού από εκείνη ενός δελφινιού σε αιχμαλωσία.

Παρακολουθήστε μια παράσταση δελφινιών για πέντε λεπτά και θα καταλάβετε. Όταν ο εκπαιδευτής βγαίνει με ένα κουβά με νεκρά ψάρια, το δελφίνι βγαίνει με τη σειρά του και κολυμπά σε κύκλους. Πηδά έξω από το νερό με ενθουσιασμό, πέφτει και κολυμπά στην πλάτη του, κολυμπά κυκλικά και χτυπάει τα θωρακικά του πτερύγια σαν να χειροκροτεί. Όταν ο εκπαιδευτής γονατίζει για να πάρει ένα ψάρι από τον κουβά, το δελφίνι κολυμπά στην επιφάνεια και ικετεύει για φαγητό, κάνοντας τσιριχτούς ήχους και κουνώντας το κεφάλι πάνω-κάτω, μη δείχνοντας φόβο ακόμα κι αν υπάρχουν εκατοντάδες άνθρωποι που το παρακολουθούν.

Αυτή η συμπεριφορά δεν είναι φυσική αλλά αποτέλεσμα εξαναγκασμού ή, όπως λέγεται, εκπαίδευσης. Το άγριο δελφίνι δεν κάνει ποτέ αυτά τα πράγματα στη φύση, επειδή είναι έξω από τη φύση του, άσχετα και χωρίς σκοπό. Όταν, έτσι, προορίζουμε για επανένταξη ένα αιχμάλωτο δελφίνι στην άγρια φύση, η γνώση και καταγραφή του παραπάνω τύπου συμπεριφοράς είναι ιδιαίτερα σημαντικά καθόσον πρέπει να προσπαθήσουμε να τον απαλείψουμε μαζί με όλα τα χαρακτηριστικά του, ένα προς ένα.

Απάλειψη της συμπεριφοράς σε αιχμαλωσία

Όταν μιλάμε για απάλειψη των χαρακτηριστικών της συμπεριφοράς σε αιχμαλωσία εννοούμε ότι δεν πρέπει ανταμείβουμε πλέον το δελφίνι για να έχει αυτή τη αφύσικη συμπεριφορά ρουτίνας. Το δελφίνι εξαναγκάζεται να ενσωματώσει αυτό τον τύπο συμπεριφοράς λόγω της ανταμοιβής του με τροφή. Παρέχοντας τροφή, εξαναγκάζεται – και εκπαιδεύεται θέλει δεν θέλει – να κολυμπά μέχρι το σταθμό τροφοδοσίας, να κουνάει το κεφάλι του πάνω και κάτω από την επιφάνεια του νερού και να εκπέμπει τον γνωστό τσιριχτό ήχο. Εάν θέλουμε λοιπόν να απαλείψουμε αυτό τον τύπο συμπεριφοράς θα πρέπει να σταματήσουμε να χρησιμοποιούμε την τροφή ως ανταμοιβή. Όταν δεν θα χρησιμοποιείται η τροφή σαν ανταμοιβή, το δελφίνι εγκαταλείπει προοδευτικά αυτή την άσχετη με τη φύση του συμπεριφορά, άσχετη τόσο στην αιχμαλωσία όσο και στο φυσικό κόσμο που θέλουμε να ζήσει. Στη φύση ο βιότοπος υπαγορεύει τη συμπεριφορά. Έτσι, με την προοδευτική απάλειψη της αναγκαστικής, αφύσικης, συμπεριφοράς, το δελφίνι επανέρχεται στη συμπεριφορά επιβίωσης στη φύση και με την πάροδο του χρόνου είναι έτοιμο να επιστρέψει στο φυσικό του περιβάλλον.

Όταν συγκροτώ μια ομάδα για την επανένταξη ενός δελφινιού, της λέω ότι η βασική μας δουλειά είναι να «ενδυναμώσουμε» το δελφίνι. Όταν αιχμαλωτίζεται ένα δελφίνι χάνει τη δύναμή του. Είναι σαν φυλακισμένο. Μέσω της διαδικασίας επανένταξης επαφίεται σε εμάς να επανακτήσει τη δύναμή του. Κατά την διαδικασία δε της επανένταξης και της προετοιμασίας επαναφοράς στο φυσικό περιβάλλον, υπάρχουν τρία πράγματα που πρέπει να λάβουμε υπόψη :

1. «Έν οἶδα, ὅτι οὐδὲν οἶδα», το να υποθέτουμε δηλαδή πως δεν γνωρίζουμε αρχικά τίποτα για την κάθε περίπτωση, ότι δεν πρέπει να υποθέτουμε αρχικά πως το δελφίνι σε διαδικασία επανένταξης μπορεί ή δεν μπορεί να απελευθερωθεί με επιτυχία πίσω στη φύση. Με λίγα λόγια να έχουμε πάντα ανοιχτό μυαλό και να μελετάμε εναλλακτικά σενάρια.

2. Συνεχής παρατήρηση.

3. Εξέταση ακόμη και του προφανούς.

Πρόκειται για δύσκολες διαδικασίες που χρήζουν λεπτών χειρισμών και πρέπει να διαχειρίζονται με υπομονή, ειδικά από τους εκπαιδευτές που αναλαμβάνουν να τις φέρουν σε πέρας. Προτού να αναλάβουν δράση, οι εκπαιδευτές πρέπει να απαλλαγούν από τη δική τους συμπεριφορά ως εκπαιδευτές δελφινιών για τις γνωστές παραστάσεις. Αυτό τους είναι δύσκολο, δεδομένου ότι όλη η εμπειρία τους με τα δελφίνια περιορίζεται στην παρουσίαση μιας παράστασης, ενώ αυτό το οποίο καλούνται να πετύχουν τώρα είναι μια «παράσταση επανένταξης». Είναι συνηθισμένοι να είναι μέρος της παράστασης και μερικές φορές φαίνεται σαν να περιμένουν τα χειροκροτήματα. Αυτό είναι το ακριβώς αντίθετο από την διαδικασία προετοιμασίας ενός δελφινιού ώστε να καταστεί ικανό να ζήσει ξανά στον φυσικό του κόσμο. Η διαδικασία δεν είναι παράσταση. Είναι μία μη-παράσταση και όσα λιγότερα κάνουμε τόσο το καλύτερο.

Δεν υπάρχουν όρια και περιορισμοί για τη φάση της συνεχούς παρατήρησης. Και δεν πρόκειται για έρευνα αλλά για πρακτική. Κάποιος πρέπει να τρώει με τα δελφίνια, να κοιμάται μαζί τους, να είναι πάντα μαζί τους. Την ονομάζουμε «dolphin time». Πώς αποκτάται η εμπειρία της ; Ζώντας την. Και όπως οτιδήποτε άλλο, η εμπειρία της αποκτάται από κάποιον που την έχει ήδη αποκτήσει. Και όταν αποκτηθεί ξέρετε σίγουρα πότε είστε συντονισμένοι με τα δελφίνια. Μπορείτε να τα νιώσετε. Μπορείτε να καταλάβετε αν πάρουν δέκα κιλά ή αν χάσουν δέκα κιλά, μπορείτε να γνωρίζετε τι ακριβώς τους συμβαίνει. Αλλά αυτό δεν είναι εύκολο για τους περισσότερους ανθρώπους.

Όπως σε μια άσκηση Ζεν, πρέπει να εγκαταλείψουμε τον εαυτό μας και να γίνουμε ένα με τα δελφίνια. Όταν το κάνουμε, ζούμε σε μια σκηνή δίπλα στα δελφίνια και αισθανόμαστε ότι γινόμαστε μέρος του «τοπίου», όπως ένα από τα δέντρα, ένα φύλλο που επιπλέει στο νερό ή ένας ερωδιός που απλά πηγαινοέρχεται. Το να ζούμε σιωπηλά δίπλα στα δελφίνια μας δίνει την πλήρη εικόνα για αυτά που είναι, απαραίτητη για να τα κατανοήσουμε και να τα βοηθήσουμε ώστε να ξαναβρούν την άγρια φύση τους. Συνήθως πιστεύουμε ότι τα γνωρίζουμε επειδή γνωρίζουμε τα ονόματά τους, γνωρίζουμε από πού προέρχονται και γνωρίζουμε το τι τρώνε ή το πόσο ζυγίζουν. Τίποτε απ’ όλα αυτά όμως δεν μας δείχνει την πραγματική τους φύση. Για να τα γνωρίσουμε πραγματικά πρέπει να προχωρήσουμε πέρα από τις περιγραφές, στην συνεχή τους παρατήρηση. Μόνο έτσι εξαλείφουμε τις ψευδείς απόψεις γύρω από αυτά, τις αντικαθιστούμε με αυτό που μαθαίνουμε μέσω της παρατήρησης και αρχίζουμε να τα βλέπουμε όπως είναι πραγματικά και να εκτιμούμε καλύτερα τη βιωσιμότητα της επιστροφής τους στη φύση. Η όλη διαδικασία χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή γιατί εάν δεν καταφέρουμε να τα παρακολουθήσουμε και να παρακολουθήσουμε τη μαθησιακή τους συμπεριφορά, τα δελφίνια θα την εγκαταλείψουν.

Σε κάθε περίπτωση, πριν το οτιδήποτε οφείλουμε να προγραμματίσουμε την όλη διαδικασία που θα οδηγήσει στην επανένταξη και στην πιθανή απελευθέρωση και επιστροφή στην άγρια φύση, μέσω 3 φάσεων :

α. Επιλογή των σωστών ανθρώπων που θα την αναλάβουν.

β. Διαδικασία επανένταξης και απελευθέρωσης.

γ. Παρακολούθηση των δελφινιών μετά την απελευθέρωση.

Η επιλογή των σωστών ανθρώπων

Η ομάδα επανένταξης και απελευθέρωσης ενός δελφινιού απαρτίζεται από ένα συντονιστή, ένα διαχειριστή του προγράμματος, ένα κτηνίατρο και ένα ορισμένο αριθμό βοηθών και εθελοντών.

α. Ο συντονιστής πρέπει να έχει άριστη γνώση των έμβιων-δελφινιών τόσο σε κατάσταση αιχμαλωσίας όσο και ελεύθερα, στο φυσικό τους περιβάλλον. Το μεγαλύτερο κομμάτι της δουλειάς του συντονιστή αφορά τις επαφές με τις τοπικές και ομοσπονδιακές αρχές, καθώς την πρακτική εμπειρία στην εκτροφή και στην φροντίδα θαλάσσιων θηλαστικών, όπως και στη διατροφή και τη μεταφορά δελφινιών σε αιχμαλωσία.

β. Ο διαχειριστής του προγράμματος έχει την ευθύνη του προσωπικού και των καθημερινών υποθέσεων, οι οποίες περιλαμβάνουν τη συνεχή παρακολούθηση της εκτέλεσης του προγράμματος και τη τήρηση των αρχείων, όπως και τη διευθέτηση των αναγκαίων αδειοδοτήσεων. Ο διαχειριστής του προγράμματος προσδιορίζει τον καταλληλότερο τόπο απελευθέρωσης του κάθε δελφινιού και οργανώνει τη μελέτη του πληθυσμού των άγριων δελφινιών που διαβιούν κοντά στον τόπο της απελευθέρωσης.

γ. Ο κτηνίατρος πρέπει να είναι ειδικευμένος στα θαλάσσια θηλαστικά, θα πρέπει να αξιολογεί την υγεία και την φυσική κατάσταση των δελφινιών, να είναι παρών κατά τη μεταφορά τους και να είναι πάντα διαθέσιμος, κυρίως σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.
δ. Οι βοηθοί και οι εθελοντές είναι υπεύθυνοι για τη προμήθεια των καταλληλότερων ζωντανών ψαριών για την διατροφή τα δελφινιών, για τη μελέτη των ιχθυαποθεμάτων από την σκοπιά του καθορισμού του τόπου απελευθέρωσης και για τη παρακολούθηση των δελφινιών μετά από αυτή.

Η διαδικασία επανένταξης και απελευθέρωσης

Είναι απαραίτητο να επιστρέψουν τα δελφίνια στον τόπο που είχαν αιχμαλωτιστεί ; Είναι μεν συχνά επιθυμητό, αλλά δεν είναι πάντα απαραίτητο. Για παράδειγμα, εάν ένα αρσενικό δελφίνι αιχμαλωτιστεί σε πολύ μικρή ηλικία και αφαιρεθεί από το οικογενειακό του περιβάλλον, δεν μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα επανέλθει στο ίδιο περιβάλλον χρόνια αργότερα. Ακόμα κι αν δεν είχε αιχμαλωτιστεί, πιθανότατα δεν θα παρέμενε στην αρχική του ομάδα καθώς τα αρσενικά δελφίνια εντάσσονται συχνά σε μια νέα ομάδα κατά την ωριμότητα, ή σχηματίζουν μία άλλη δική τους. Μερικές φορές αναμένουμε να ενταχθεί σε ένα νέο περιβάλλον, σε μία ομάδα θηλυκών με τα παιδιά τους, ή σε μία ομάδα που περιλαμβάνει ισάριθμα θηλυκά και αρσενικά δελφίνια που ταξιδεύουν μαζί. Μερικές φορές βρίσκουμε και ως δελφίνια - ερημίτες, δελφίνια που είτε έχουν επιλέξει να διαβιούν μόνα τους, είτε έχουν εξοστρακιστεί από την ομάδα τους.

Είναι λάθος να πιστεύουμε ότι πρέπει να απελευθερώσουμε τα δελφίνια στον τόπο που αιχμαλωτίστηκαν για πρώτη φορά. Εάν δε το νερό στο οποίο είχαν αιχμαλωτιστεί μολύνθηκε κατά την απουσία τους, ή εάν τα ψάρια με τα οποία τρέφονται κανονικά δεν είναι πλέον άφθονα στην περιοχή, είναι σαφώς προτιμότερο να μην απελευθερωθούν εκεί. Εξάλλου και η βιβλιογραφική έρευνα αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει επιστημονική τεκμηρίωση αναφορικά με τον ισχυρισμό ότι τα δελφίνια πρέπει να απελευθερωθούν στο σημείο που αιχμαλωτίστηκαν.

Τα δελφίνια είναι αρκετά προσαρμόσιμα και μπορούν εύκολα να εγκλιματιστούν σε ένα νέο περιβάλλον εάν αυτό είναι παρόμοιο με εκείνο που αιχμαλωτίστηκαν. Και όταν λέμε παρόμοιο εννοούμε ένα περιβάλλον της αυτής ποιότητας από την άποψη της παλίρροιας, των ρευμάτων, των ακραίων θερμοκρασιών του νερού, της ποσότητας και της ποιότητας της τροφής όπως και της παρουσίας πιθανών αρπακτικών. Από αυτή την άποψη, η ομάδα επανένταξης και απελευθέρωσης προετοιμάζει την απελευθέρωση διεξάγοντας δοκιμές της ποιότητας νερού και αλιεύοντας αρκετά ζωντανά ψάρια στην υποψήφια περιοχή, ώστε τα δελφίνια να μπορέσουν να ασκηθούν και να επανακτήσουν την ικανότητα θήρευσης της τροφής τους.

Η σίτιση

Ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία της διαδικασίας επανένταξης των αιχμάλωτων δελφινιών είναι η ποιότητα του τρόπου σίτισης, με κύριους στόχους την επάνοδο στη θήρευση και στη διατροφή μόνο με ζωντανά ψάρια, παράλληλα με την διατήρηση του σωστού σωματικού βάρους. Η διαδικασία μετάβασης από την σίτιση ως αιχμάλωτο στη σίτιση ως ελεύθερο βασίζεται στις εξής 4 παραδοχές και υλοποιείται σε 4 φάσεις :

1. Ενθάρρυνση των δελφινιών να τρέφονται με τα κεφάλια τους κάτω από την επιφάνεια του νερού.

2. Εξάλειψη της εξάρτησης από τον τροφοδότη, μέσω της εναλλαγής στους χρόνους και στις τοποθεσίες σίτισης.

3. Ενθάρρυνση των δελφινιών να τραφούν μόνο με ζωντανά ψάρια.

4. Ενθάρρυνση των δελφινιών να μεταλλαχθούν σε ελεύθερους θηρευτές.

Φάση 1η. Σε αυτή τη φάση η σίτιση λαμβάνει χώρα από ένα και μόνο σημείο του χώρου των δελφινιών με χρήση τόσο ζωντανών όσο και νεκρών ψαριών, έτσι ώστε να ωθηθούν στην σταδιακή προσαρμογή στα δεδομένα του φυσικού περιβάλλοντος. Τα ψάρια ρίχνονται τυχαία στο νερό, στην αρχή σε μικρές αποστάσεις. Οι αποστάσεις αυξάνονται σταδιακά, αποθαρρύνοντας σε κάθε περίπτωση τα δελφίνια να σιτίζονται με τα κεφάλια τους έξω από το νερό.

Φάση 2η. Η δεύτερη φάση συνίσταται στην συνέχιση του σταδιακού απογαλακτισμού των δελφινιών από το τρόπο σίτισης ως αιχμάλωτα, τροφοδοτώντας τα με νεκρά και ζωντανά ψάρια από διαφορετικά σημεία του χώρου τους και σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Για την επιτυχή ολοκλήρωση αυτής της φάσης οι τροφοδότες δεν πρέπει να είναι ορατοί στα δελφίνια, ώστε να υπάρξει η σταδιακή απάλειψη του συσχετισμού της σίτισης με το ανθρώπινο στοιχείο. Τα ζωντανά ψάρια ρίχνονται προς το κέντρο του χώρου, έτσι ώστε τα δελφίνια να έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να τα θηρεύσουν πριν μπορέσουν να διαφύγουν από πιθανά ανοίγματα του χώρου τους. Μερικές φορές γίνεται αναγκαία η προληπτική βύθιση των ζωντανών ψαριών σε παγωμένο νερό έτσι ώστε να επιβραδυνθούν τα ανακλαστικά τους και να δοθεί στα δελφίνια μια μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχούς θήρευσης.

Στο τελευταίο στάδιο αυτής της φάσης η σίτιση γίνεται ακόμη πιο τυχαία και ακόμη πιο απρογραμμάτιστη. Νεκρά και ζωντανά ψάρια ρίχνονται στον χώρο των δελφινιών σε όλες τις ώρες, με προοδευτική αύξηση της συχνότητας σίτισης κατά την διάρκεια του 24ωρου αλλά με σταδιακή μείωση της ποσότητας της τροφής ανά φορά. Στο νερό έχει τοποθετηθεί ένα υδρόφωνο, ώστε να παρακολουθείται η χρήση σόναρ από μέρους των δελφινιών για τον εντοπισμό των ψαριών και ειδικότερα των ζωντανών. Η σύγκριση των ηχογραφήσεων του υδρόφωνου κατά τη διάρκεια της ημέρας και της νύχτας, βοηθά στην διερεύνηση των αυξομειώσεων των επιτυχημένων προσπαθειών των δελφινιών να θηρεύσουν τα ζωντανά ψάρια.

Φάση 3η. Αυτή η φάση βρίσκει τα δελφίνια να τρέφονται κυρίως με ζωντανά ψάρια. Από αυτή την άποψη είναι απαραίτητη η προληπτική διασφάλιση της ημερήσιας ποσότητας που χρειάζονται, κατά προτίμηση από τον πιθανό τόπο απελευθέρωσης τους. Τα ψάρια αναλύονται από την σκοπιά της θρεπτικής τους αξίας και υπολογίζεται διαρκώς η κατάλληλη ποσότητα που απαιτείται ώστε να βελτιστοποιηθεί η ενέργεια που χρειάζονται τα δελφίνια για τη θήρευση.

Τα δελφίνια σιτίζονται σε διαφορετικές χρονικές στιγμές και από διαφορετικά μέρη του χώρου τους, ενώ αυξάνεται ολοένα και περισσότερο το ποσοστό των ζωντανών ψαριών που τους παρέχεται. Τα ζωντανά ψάρια τους παρέχονται ανάμικτα, κατά 10 ή και 15 μαζί, έτσι ώστε να προστεθεί ρεαλισμός σε όλη τη διαδικασία και να αναγκάσει τα δελφίνια να επιλέξουν το θήραμα.

Φάση 4η. Στην 4η και τελευταία φάση της διαδικασίας επανένταξης, πριν από την πιθανή απελευθέρωση, απαλείφεται τελείως το ανθρώπινο στοιχείο από τη διαδικασία σίτισης των δελφινιών και ενθαρρύνονται να τρέφονται μόνα τους. Εισάγουμε συνεχώς μόνο ζωντανά ψάρια στο χώρο τους, επιλεγμένα από τον τόπο της πιθανής τους απελευθέρωσης και παρακολουθούμε τον ρυθμό κατανάλωσης. Όταν τα δελφίνια είναι πλέον έτοιμα να απελευθερωθούν, θα το καταστήσουν περισσότερο από σαφές σε όσους μπορούν να διαβάσουν τη γλώσσα του σώματός τους.

Η παρακολούθηση μετά την απελευθέρωση

Τα δελφίνια πρέπει να ταυτοποιούνται με στοιχεία σήμανσης κατά τη διάρκεια του σταδίου επανένταξης ώστε είναι δυνατή η οπτική τους αναγνώριση μετά την απελευθέρωση. Οι συσκευές ραδιοπαρακολούθησης έχουν αποδειχθεί ότι δημιουργούν παρενόχληση στον εκάστοτε βιότοπο, ενώ οι συσκευές ραδιοτηλεμετρίας, δυστυχώς, δεν έχουν αποδειχθεί αξιόπιστες.

Η απελευθέρωση ενός δελφινιού πρέπει να είναι όσο πιο φυσική γίνεται. Για αυτό τον σκοπό συγκροτούμε μια ομάδα παρακολούθησης από ανθρώπους της θάλασσας, όπως οι ψαράδες και οι χειριστές σκαφών. Μιλάμε μαζί τους αυτοπροσώπως. Τους εξηγούμε τι κάνουμε σε κάθε στάδιο και τους εφιστούμε την προσοχή στο στοιχείο της σήμανσης που τοποθετείται στο ραχιαίο πτερύγιο του δελφινιού. Οι ψαράδες και οι χειριστές σκαφών δεν αποτελούν μέρος του κόσμου των αιχμάλωτων δελφινιών αλλά κομμάτι της θάλασσας. Γνωρίζουν τα δελφίνια, που βλέπουν καθημερινά, όπως γνωρίζουν τα παιδιά τους. Αργότερα, μετά την απελευθέρωση του δελφινιού, όταν το εντοπίζουν να κολυμπά μας το αναφέρουν, καταγράφουμε ποιος εντόπισε το δελφίνι, πού και πότε, που κατευθυνόταν και με ποιούς ή και πόσους συντρόφους και σημειώνουμε με ιδιαίτερη προσοχή οποιαδήποτε ασυνήθιστη συμπεριφορά.

Η πιο κρίσιμη στιγμή είναι η στιγμή της απελευθέρωσης, ιδίως όταν πρόκειται για πρώτη φορά. Το δελφίνι θα περάσει μια ιδιαίτερα ευαίσθητη περίοδο προσαρμογής, κατά την οποία μπορεί και να χάσει γεύματα. Μέχρι εκείνη την στιγμή τρέφονταν τακτικά, ήταν καλοταϊσμένο και οκνηρό. Τώρα πρέπει να τραφεί μόνο του και αυτό αποτελεί το κυριότερο παράγοντα της φάσης επανένταξης και προσαρμογής του κητώδους στο φυσικό περιβάλλον. Σε αυτή τη φάση πρέπει να βγούμε, δίχως σκέψη, από το δρόμο του και να το αφήσουμε να προσπαθήσει. Αν παρ ‘ελπίδα ζητήσει προς στιγμή τροφή δεν σημαίνει ότι έχουμε αποτύχει. Απλά, σημαίνει ότι πρέπει να το κρατήσουμε ακόμη μακρύτερα από τους ανθρώπους.

Μετά την απελευθέρωση ακολουθεί η φάση της παρακολούθησης. Στην αρχή πρέπει να καταγράφεται κάθε αναφορά για τον τόπο που βρίσκεται το απελευθερωμένο δελφίνι. Όλες οι αναφορές καταχωρούνται σε ένα γράφημα έτσι ώστε να παρακολουθείται η πορεία του. Σιγά-σιγά το δελφίνι θα αναπτύξει τη δική του ζωή και μετά από λίγο - αν τον αφήσουμε μόνο του - θα δημιουργήσει ένα νέο δίκτυο οικότοπων, μια νέα φυσική ζωή στην άγρια φύση. Ξανά.

------------------------------------

Ο Αμερικανός Richard O’Barry είναι o πλέον γνωστός ακτιβιστής στο πεδίο της επανένταξης και της απελευθέρωσης αιχμάλωτων κητωδών. Πρόβαλλε στη διεθνή σκηνή, για πρώτη φορά, τη δεκαετία του ‘60 ως πρωταγωνιστής της σύλληψης και της εκπαίδευσης των 5 δελφινιών που χρησιμοποιήθηκαν στην τηλεοπτική σειρά «Φλίπερ». Ο O'Μπάρι αποφάσισε να εγκαταλείψει οριστικά την εκπαίδευση αιχμάλωτων δελφινιών με στόχο τις παραστάσεις και περάσει στο πεδίο του αγώνα για την υπεράσπιση της ελευθερίας τους, όταν το δελφίνι «Φλίπερ» πέθανε στα χέρια του. Από τότε, έχει πρωτοστατήσει στην επανένταξη και απελευθέρωση περισσότερων από 25 δελφινιών σε όλο τον κόσμο, από την Αϊτή, τη Κολομβία, τη Γουατεμάλα και τη Νικαράγουα, έως τη Βραζιλία, τις Μπαχάμες και τις Η.Π.Α.

Το 1970 προχώρησε στην ίδρυση του διεθνούς εμβέλειας μη κερδοσκοπικού οργανισμού «Ric O’Barry Dolphin Project Inc.», με στόχο την απαγόρευση της αιχμαλωσίας και της θανάτωσης των δελφινιών, της απαγόρευσης της διακίνησης δελφινιών στα θεματικά πάρκα και της χρήσης τους σε θεάματα και παραστάσεις, της ενημέρωσης του κοινού σχετικά με την αιχμαλωσία των δελφινιών και, όπου είναι εφικτό, της επανένταξης και της απελευθέρωσης τους.

Σε αναγνώριση της συμβολής του στο πεδίο της προστασίας των δελφινιών, ο Ρίτσαρντ O'Μπάρι έλαβε το 1991 το Περιβαλλοντικό Βραβείο της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα. Το 2009 συμμετείχε στη βραβευμένη με Όσκαρ ταινία «The Cove» για να καταγγείλει την ετήσια σφαγή δελφινιών που γίνεται στο Ταϊτζί της Ιαπωνίας. Είναι συγγραφέας, ή συν-συγγραφέας, 4 βιβλίων, των «Behind the Dolphin Smile», «To Free a Dolphin», «Die Bucht» και «The Cove».

Ζει και κατοικεί στη Φλόριντα, στις Η.Π.Α.