Οι δρόμοι του νερού «Ευαίσθητα Τοπία»

Εισήγηση επί των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για την υλοποίηση των έργων Οριοθέτησης - Διευθέτησης των Ρεμάτων Χιλιοποτάμου και Ρεβυθιάς - Αν.Αττικής, για την 14/2022 Συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Αττικής της 27^ης Ιουλίου 2022

Δύο ρέματα, δύο ιστορίες, ίδια άρρωστη κατάληξη, ίδια «θεραπεία» ! Δύο ρέματα που από τη στιγμή που δημιουργούν οικιστικό ιστό σε ένα από τα κομμάτια τους δολοφονούνται : Χάνουν τη φύση τους και τη φυσιογνωμία τους, εξαϋλώνουν το φυσικό τους κεφάλαιο και τη βιοποικιλότητα τους, για να γίνουν «ακάλυπτοι» και σκάρτα, χώροι αδιάθετοι στη διάθεση παράνομων μαντρότοιχων, υποβαθμισμένων ιρλανδικών διαβάσεων, υπολειμμάτων υδραυλικών έργων άλλων εποχών, ίσως λαχανόκηπων ή και εισόδων κατοικιών στην κοίτη τους, με λίγο χώρο για τη ροή του όποιου βρόχινου – από καιρό σε καιρό – και ίσως και κάποιου υγρού απόβλητου με μεγαλύτερη συχνότητα.

Και μετά ;

Και μετά έρχεται η παρέμβαση της Πολιτείας να δώσει την χαριστική βολή. Αντί να ορθολογίσει και να οριοθετήσει, επαναφέροντας τα πράγματα στην νόμιμη και αρχική τους φύση, εξαφανίζοντας παράνομους μαντρότοιχους και αδιάθετα υδραυλικών έργων σε κοίτες και σε όχθες, αντί να εξαφανίσει κάθε λογής αυθαίρετα και αυθαιρεσίες από κοίτες και από όχθες, θεωρεί δεδομένη την υπάρχουσα κατάσταση, νομιμοποιεί την κακοποίηση και τον καταπατητή και οχετοποιεί τα ρέματα εις βάρος της νόμιμης φύσης, της φυσιογνωμίας και της οικολογίας τους, του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής.

1. Ενάντια στην Κοινοτική Νομολογία και στο άρθρο 9 της οδηγίας για τα νερά, τις πλημύρες και τους κινδύνους πλημμύρας - 2007/60/.

2. Ενάντια στην Κοινοτική Οδηγία περί επικαιροποίησης των «Σχέδιων Διαχείρισης Λεκάνης Απορροής», σύμφωνα με τους στόχους της «Στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030».

3. Ενάντια στην πάγια νομολογία του Συμβουλίου Επικρατείας που επιβάλλει την αποκατάσταση των ρεμάτων στη φυσική τους κοίτη, με μόνη εξαίρεση την ανάγκη έργων στην περίπτωση μη επάρκειας της κοίτης, όχι όμως λόγω παράνομων καταπατήσεων – επιχώσεις, μπαζώματα, δημόσια και ιδιωτικά έργα εντός της κοίτης ή σε μη επιτρεπόμενη απόσταση.

4. Ενάντια στην πάγια νομολογία του Συμβουλίου Επικρατείας που επιτάσσει συνολικές οριοθετήσεις, βάσει της φυσικής κοίτης και της λειτουργίας του ρέματος -ασφαλούς και πολυεπίπεδης - ως οικοσυστήματος.

Υπάρχει όμως κι μία άλλη άποψη : Mία άποψη που σημαδεύει εδώ και καιρό τον δημόσιο διάλογο ανά την Ευρώπη αναφορικά με τους δρόμους του νερού - ρέματα, ποτάμια, χείμαρροι και υγρότοποι - που διαπερνά, διαγώνια, την πιο σύγχρονη ευρωπαϊκή νομολογία και η οποία σας κατατάσσει επάξια στην εποχή της ανακάλυψης της πρώτης ατμομηχανής.

Οι δρόμοι του νερού δεν είναι κοίτες που δέχονται νερό, αλλά πολύπλοκα συστήματα σε πολύπλοκα περιβάλλοντα, συστήματα πόρων που ενσωματώνουν περιβαλλοντικές, οικολογικές και χωρικές αξίες, περιβαλλοντικών, οικολογικών και, κυρίως, χωρικών σχέσεων.

Οι δρόμοι του νερού αποτέλεσαν και αποτελούν Τοπία και Μήτρες Τοπίου διότι, εκτός από τον φυσικό και οικολογικό τους χαρακτήρα, καθορίζουν τη δομή και τη διαμόρφωση συγκεκριμένων χωρικών μοτίβων και ένα θεμελιώδες σύστημα σχέσεων και αξιών με τον χώρο. Όχι τυχαία, στο γλωσσάριο και στη θεσμική εργαλειοθήκη των συνειδητοποιημένων Πολιτειών οι δρόμοι του νερού ορίζονται ως «Τοπία Νερού», «Ποτάμια Τοπία» και, εν κατακλείδι, «Ευαίσθητα Τοπία».

Τα Ευαίσθητα Τοπία - δρόμοι του νερού καθορίζονται από την διαχρονική πολυστρωμάτωση φύσης, κουλτούρας και ταυτότητας, επηρεάζοντας την εξελικτική πορεία του χώρου. Οι δρόμοι του νερού αποτελούν Τοπία που συνδράμουν στην δημιουργία μνήμης και ταυτότητας των τόπων, στοιχεία δημιουργίας και συστηματικού «συγχρονισμού» Τοπίου και ως εκ τούτου προστατεύονται από το νόμο, σε μία πλειάδα κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως Τοπιακά Αγαθά.

Η προστασία των Ποτάμιων - Ευαίσθητων - Τοπίων θα αρχίσει να αντιμετωπίζεται θεσμικά, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, από τις αρχές τις δεκαετίας του ’80 στο πλαίσιο νομοθετημάτων για την «προστασία περιοχών ιδιαίτερης περιβαλλοντικής αξίας», τα οποία τα εντάσσουν στη σφαίρα προστασίας των Υπουργείων Πολιτισμού ως τοπιακά αγαθά και υποχρεώνουν τις Περιφέρειες να τα καταχωρήσουν στα περίφημα Περιφερειακά Χωροταξικά Τοπίου με όρους «προστασίας της αναγνωσιμότητας των φυσικών, ιστορικών, ταυτοτικών και αισθητικών χαρακτηριστικών των οχθών και των παρόχθιων ζωνών προστασίας τους, με στόχο την προστασία της τυπικότητας και της ποικιλότητας του τοπίου τους και των πολυποίκιλων απόψεων πανοραμικής θέας που ανοίγονται από τις όχθες τους». Η επισφράγιση της διάχυτης ανάγκης προστασίας των Ποτάμιων Τοπίων θα έλθει δυο δεκαετίες αργότερα με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο, της 19^ης Ιουλίου 2000 - που ορίζει το Τοπίο ως «θεμελιώδη παράγοντα ταυτότητας των λαών, της κουλτούρας, της παράδοσης και του πολιτισμού τους, το οποίο απαιτεί διαδικασίες προστασίας, προγραμματισμού και διαχείρισης σε θέση να διασφαλίσουν την ανάδειξη του»- στο πεδίο της απόλυτης προστασίας του αδιαμφισβήτητου οικολογικού τους χαρακτήρα : «Ως οικολογικός χαρακτήρας των Ποτάμιων Τοπίων νοείται η πολυπλοκότητα των υδάτινων οικοσυστημάτων και της φυσικής και χημικής του νερού και των ιζημάτων τους, των χαρακτηριστικών της ροής του νερού, της φυσικής δομής του υδατικού σώματος και, κυρίως, των βιοτικών στοιχείων τους.»

Η αναγνώριση των δρόμων του νερού ως «Ευαίσθητων Τοπίων» και Τοπιακών Αγαθών έφερε την σύγχρονη οπτική να διαπιστώσει ότι κάθε προσέγγιση στο πεδίο της διαχείρισης τους οφείλει να είναι αναγκαστικά ενιαία - ενιαία ως διάδραση καινοτομίας και ανάκτησης όλων εκείνων των εγγενών περιβαλλοντικών, οικολογικών και τοπιακών αξιών που τους χαρακτηρίζουν - και να θεμελιώνεται σε 3 αρχές :

1. Στην αρχή της προστασίας, ως διαδικασίας ανάκτησης και γνώσης του συστήματος των σχέσεων που πλέκουν οι δρόμοι του νερού με το χώρο ως ζωντανός οργανισμός, με τις ισορροπίες και τις ανισορροπίες του, τις λειτουργίες και τις διαχρονικές αξίες του.

2. Στην αρχή της ισορροπίας, ως διαδικασίας ορισμού των συνθηκών ισορροπίας μεταξύ της υδραυλικής ασφάλειας και των περιβαλλοντικών, οικολογικών και τοπιακών χαρακτηριστικών των δρόμων του νερού, διαδικασία που προϋποθέτει ολοκληρωμένες και διατομεακές στρατηγικές στο πεδίο μιας ολιστικής προσέγγισης.

3. Στην αρχή της δυναμικότητας, ως διαδικασίας απαγόρευσης κάθε παρέμβασης τεχνικοποίησης, ξένης προς τη φύση των δρόμων του νερού ως δυναμικών στοιχείων σε συνεχή εξέλιξη.

Αντίθετα, όταν παρεμβαίνουν οι πολιτικές των «πολιτικών της καταστροφής» - της ευθυγράμμισης και της τεχνικοποίησης - τα ποτάμια συστήματα που προκύπτουν είναι παντελώς αλλοιωμένα ως προς το σύστημα των σχέσεων τους με το χώρο, με δραματικές αλλοιώσεις των εγγενών περιβαλλοντικών, οικολογικών, πολιτισμικών και τοπιακών λειτουργιών τους. Όχι τυχαία, τα Ποτάμια Τοπία έχουν χαρακτηριστεί ως «οι χρήσιμοι ηλίθιοι των Τοπίων», για να υποδηλωθεί ο ευτελισμός τους και ο ευτελισμός του υδρογραφικού δικτύου τους εξαιτίας των περιώνυμων μονόπλευρων παρεμβάσεων για την διασφάλιση από τον πλημμυρικό κίνδυνο που, εκτός της καταστροφής τους ως οικοσυστήματα και την αποτυχία τους από μακροπρόθεσμης σκοπιάς, θέτουν μια ταφόπλακα στη διάδραση τους με το χώρο.

«Μετά ένα σχεδόν αιώνα βίας και υποβάθμισης των δρόμων του νερού», έγραφε προ καιρού ένας από τους πρωτοπόρους στο πεδίο της Χωροταξίας, των περιβαλλοντικών πολιτικών και των πολιτικών του χώρου», «η κοινωνία ανακαλύπτει εκ νέου τον αναντικατάστατο οικολογικό τους ρόλο – αναγνωρισμένο ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Οικολογικού Δικτύου Natura2000 - μαζί τον αναντικατάστατη συμβολή τους στη δόμηση του Τοπίου και ουσιαστικών, αναγνωρίσιμων, πολιτιστικών υποδομών… Η ανεύρεση ενός αποδεκτού επίπεδου ώσμωσης μεταξύ τομέων υπερεξειδικευμένης και υπερτομεακής γνώσης είναι πλέον αναγκαιότατη για την αντιμετώπιση προβληματικών όπως η τοπιακή χωροταξία των ποτάμιων συστημάτων».

Αυτό το οποίο κρίνεται αναγκαίο πλέον είναι η διάχυση μιας νέας κουλτούρας του νερού στη σφαίρα της κουλτούρας του Τοπίου, σε θέση να επαναπροσδιορίσει τους δρόμους του νερού ως υποδειγματικές κατηγορίες οικολογικών, μορφολογικών και τοπιακών πόρων καθοριστικής σημασίας για τη διαχείριση του χώρου και να τους επαναφέρει στην αρχέγονη σφαίρα των τοπιακών αξιών με όρους «επανάκτησης της έννοιας του Τοπίου ως κοινωνικής, πολιτιστικής και οικονομικής επένδυσης, στο πεδίο του ελέγχου των διαδικασιών μετασχηματισμού του με όρους περιβαλλοντικούς και οικολογικούς, σε πλήρη αρμονία με τη φύση».

Έως τότε, έως τη δημιουργία μιας νέας κουλτούρας του νερού από μέρους σας, δεν μπορούμε παρά να σας ευχηθούμε μία γλυκύτατη Καληνύχτα !!!

Η ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ απορρίπτει πάραυτα αμφότερες τις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για την υλοποίηση των έργων Οριοθέτησης - Διευθέτησης των Ρεμάτων Χιλιοποτάμου και Ρεβυθιάς – Αν.Αττικής

Για την «ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ για την ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ»
Γιώργος Δημητρίου (επικεφαλής)
Στέλλα Αναστασοπούλου
Αναστασία Χρήστου
 
«Οικολογική Συμμαχία για την Περιφέρεια Αττικής».
- Για τον ριζικό αναπροσανατολισμό των πολιτικών της Περιφέρειας.
- Για την διοικητική και πολιτική της αυτονομία.
- Για την «Οικολογική Μετάβαση» σε μία κοινωνία βιώσιμης ευημερίας.
- Για τον άνθρωπο, τα ζώα και το περιβάλλον.
contact@oikologiki-symmaxia.gr
https://oikosymmaxia.blogspot.com