Φρίτγιοφ Κάπρα. Από τους πρώτους θεωρητικούς αναλυτές της συστημικής και της οικολογικής οπτικής, έγινε περισσότερο γνωστός στη χώρα μας με το περίφημο «Η Πράσινη Πολιτική. Μια Παγκόσμια Υπόσχεση», το οποίο συνέγραψε με την Σάρλιν Σπρέτνακ στα μέσα της δεκαετίας του '80. Το πρώτο του δοκίμιο «Το Τάο της Φυσικής» - του 1975 - ενθουσίασε την παγκόσμια κοινότητα και εκδόθηκε 43 φορές σε 23 γλώσσες. Τη βάση της πλούσιας δουλειάς του αποτέλεσε η διαρκής προσπάθεια εκμαίευσης των στενών σχέσεων μεταξύ της επιστήμης του 20ου αιώνα και της πνευματικότητας της ανατολικής σκέψης : «Η συνειδητοποίηση των βαθιών μας δεσμών με τη φύση αποτελεί θεμελιώδη απαίτηση για την ανάπτυξη κάθε οικολογικού προτάγματος». Στις αρχές της δεκαετίες του ’90 ίδρυσε το «Center for Ecoliteracy», με στόχο την ανάλυση και την κατανόηση των αρχών οργάνωσης των οικολογικών κοινοτήτων - οικοσυστημάτων - και την χρήση τους για τη δημιουργία βιώσιμων ανθρώπινων κοινοτήτων. Το Κέντρο αποτέλεσε για πολλά χρόνια τον οδηγό για χιλιάδες ερευνητές στο πεδίο της θεωρίας των συστημάτων και της οικολογικής αειφορίας.
--------------------------------------------------------
1. Στη διάρκεια των εκατομμυρίων ετών της εξέλιξης
τα φυσικά οικοσυστήματα ανέπτυξαν ορισμένες οργανωτικές αρχές για να
υποστηρίξουν το δίκτυο της ζωής. Η κατανόηση αυτών των βασικών
αρχών της οικολογίας αποτελεί την προϋπόθεση για να κατανοήσουμε και τη φύση.
Στις επόμενες δεκαετίες η επιβίωση της ανθρωπότητας θα εξαρτηθεί από τον «οικολογικό
αλφαβητισμό» μας, με λίγα λόγια από την ικανότητα μας να κατανοήσουμε και
να θέσουμε σε πρακτική εφαρμογή τις βασικές αρχές της οικολογίας.
2. Η αρχή των δικτύων είναι και η
αρχή οργάνωσης της ζωής. Όλα τα έμβια συστήματα - οργανισμοί, μέρη οργανισμών
και κοινότητες οργανισμών - οργανώνονται ως δίκτυα. Στο επίπεδο των ανθρώπινων
κοινοτήτων, αυτά τα δίκτυα είναι τα κοινωνικά δίκτυα επικοινωνίας, είτε
φυσικά είτε ηλεκτρονικά.
3. Η ανάπτυξη αποτελεί βασικό χαρακτήρα
του έμβιου κόσμου με τη διαφορά ότι, στη φύση, δεν είναι ούτε γραμμική,
ούτε αδιάφορη, ούτε απεριόριστη. Ενώ ορισμένα κομμάτια οργανισμών
ή οικοσυστημάτων αναπτύσσονται, άλλα τείνουν στην παρακμή και στην εξαφάνιση, απελευθερώνοντας
ή ανακυκλώνοντας τα στοιχεία τους που αποτελούν τους πόρους μιας νέας ανάπτυξης.
«Ποιοτική ανάπτυξη» θα λέγαμε την ανάπτυξη αυτού του τύπου σε αντίθεση με την «ποσοτική»
που αποτελεί την αρχή της συμβατικής οικονομίας και η οποία παράγει ως επί
το πλείστον απόβλητα και καταστροφικές επιπτώσεις. Η «ποιοτική ανάπτυξη»
αυξάνει την ποιότητα ζωής μέσω της συνεχούς αναγέννησης. Στους έμβιους
οργανισμούς - οικοσυστήματα και κοινωνία - «ποιοτική ανάπτυξη» σημαίνει
αύξηση της πολυπλοκότητας και, εν κατακλείδι, της
ωριμότητας.
4. Σύμφωνα με τη σύγχρονη έννοια της οικονομίας - της απεριόριστης, γραμμικής και αδιάφορης ανάπτυξης - η οικονομική ανάπτυξη
δεν μπορεί να είναι βιώσιμη. Η οικονομική ανάπτυξη είναι βιώσιμη
μόνο όταν στηρίζεται στις κοινωνικές, οικολογικές και πνευματικές διαστάσεις
αυτού του κόσμου, ως συστημική και πολυδιάστατη διαδικασία και όχι ως απλή
οικονομική διαδικασία.
5. Τη μεγαλύτερη πρόκληση της εποχής μας αποτελεί
η οικοδόμηση και η διαρκής στήριξη αειφόρων, βιώσιμων, κοινοτήτων.
Η αειφόρος κοινότητα δεν στηρίζεται στην οικονομική ανάπτυξη και στον
ανταγωνισμό, αλλά σε ολόκληρο το δίκτυο ζωής από το οποίο εξαρτάται μακροπρόθεσμα
η επιβίωση της. Με λίγα λόγια, η αειφόρος κοινότητα δημιουργείται
και λειτουργεί έτσι ώστε ο τρόπος ζωής της, η οικονομία της και οι φυσικές και
τεχνολογικές δομές της, να μην παρεμβαίνουν στην εγγενή ικανότητα στήριξης της ζωής
της φύσης.
6. Τα σημαντικότερα προβλήματα της εποχής μας
- ενέργεια, περιβάλλον, κλιματική αλλαγή, φτώχεια - είναι συστημικά,
είναι δηλαδή διασυνδεδεμένα και αλληλεξαρτώμενα και απαιτούν αντίστοιχα συστημικές
λύσεις ή λύσεις σε θέση να αντιμετωπίσουν ταυτόχρονα μία πλειάδα θεμάτων. Ας
πάρουμε για παράδειγμα τη γεωργία. Εάν περνούσαμε από την εντατική γεωργία - που
βασίζεται στην χημεία και στη βιομηχανία μεγάλης κλίμακας - στη βιολογική
γεωργία που προσανατολίζεται στη κλίμακα της κοινότητας και στο αειφόρο
αγρόκτημα, θα κατορθώναμε να επιλύσουμε ταυτόχρονα τρία μεγάλα προβλήματα :
- το ενεργειακό, μέσω της μείωσης της ενεργειακής μας εξάρτησης, καθόσον το 1/5 της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων απορροφάται από τον τομέα παραγωγής τροφής,
- της κλιματικής αλλαγής, καθόσον οι βιολογικές αγρο-επιχειρήσεις συμβάλλουν στον εμπλουτισμό του εδάφους με άνθρακα και, κατ’ επέκταση, στη μεγιστοποίηση της απορροφητικότητας του σε διοξείδιο του άνθρακα,
- της δημόσιας υγείας, μέσω της ευεργετικής επίδρασης των βιολογικών προϊόντων στην υγεία μας, καθόσον πολλές χρόνιες ασθένειες συνδέονται με το διατροφικό μας μοντέλο.
- το ενεργειακό, μέσω της μείωσης της ενεργειακής μας εξάρτησης, καθόσον το 1/5 της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων απορροφάται από τον τομέα παραγωγής τροφής,
- της κλιματικής αλλαγής, καθόσον οι βιολογικές αγρο-επιχειρήσεις συμβάλλουν στον εμπλουτισμό του εδάφους με άνθρακα και, κατ’ επέκταση, στη μεγιστοποίηση της απορροφητικότητας του σε διοξείδιο του άνθρακα,
- της δημόσιας υγείας, μέσω της ευεργετικής επίδρασης των βιολογικών προϊόντων στην υγεία μας, καθόσον πολλές χρόνιες ασθένειες συνδέονται με το διατροφικό μας μοντέλο.
* Από συνέντευξη του Φρίτγιοφ
Κάπρα με την ευκαιρία της έκδοσης του τελευταίου του πονήματος «Ζωή και Φύση –
Μία συστημική προσέγγιση»
#Oikologiki_Symmaxia
«Οικολογική Συμμαχία για την Περιφέρεια Αττικής».
- Για τον ριζικό αναπροσανατολισμό των πολιτικών της Περιφέρειας.
- Για την διοικητική και πολιτική της αυτονομία.
- Για την «Οικολογική Μετάβαση» σε μία κοινωνία βιώσιμης ευημερίας.
- Για τον άνθρωπο, τα ζώα και το περιβάλλον.
