Ο πρωταγωνιστικός ρόλος του φυσικού κεφαλαίου ενάντια στην κλιματική αλλαγή

«Η ύπαρξη υγιών οικοσυστημάτων συνιστά το αδιαμφισβήτητο εργαλείο οιασδήποτε στρατηγικής ενάντια στην κλιματική αλλαγή. Θα λέγαμε ότι η προστασία της βιοποικιλότητας αντιπροσωπεύει την εγγύηση ενός ασφαλούς μέλλοντος. Οφείλουμε να ανεύρουμε τους καταλληλότερους τρόπους αντιμετώπισης του σημερινού κινδύνου κατακερματισμού και απώλειας των οικότοπων, παράλληλα με την αντιμετώπιση της ρύπανσης».
Σταύρος Δήμας, Ευρωπαίος Επίτροπος Περιβάλλοντος
 
«Η σύγχρονη παράνοια έγκειται στο ότι αντί να προστατευθεί και ενισχυθεί η ικανότητα δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα από μέρους της φύσης, τα οικοσυστήματα διαλύονται με ταχύτητες εξόχως ανησυχητικές».
Ακιμ Στάινερ, εκτελεστικός διευθυντής UNEP – Εκτελεστικού Προγράμματος Ηνωμένων Εθνών
 
----------------------------------
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή :
 
1. Τα χερσαία και θαλάσσια οικοσυστήματα διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο πεδίο της ρύθμισης του κλίματος καθόσον απορροφούν το ήμισυ των εκπομπών άνθρακα ανθρωπογενούς προέλευσης.
2. Οι λειτουργίες της βιοποικιλότητας των χερσαίων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων συμβάλλουν καταλυτικά στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και, ως εκ τούτου, συνιστούν το καταλληλότερο μέσο για την αναχαίτηση της. Η συνέργεια ανθρωπογενούς δραστηριότητας και φυσικού κεφαλαίου αποτελεί το πλέον αποτελεσματικό μέσο για την προστασία του κλίματος.
3. Η κλιματική αλλαγή υποθηκεύει την ακεραιότητα και τις λειτουργίες των φυσικών συστημάτων. Η συνεχής απώλεια βιοποικιλότητας και η συνεχώς αυξανόμενη υποβάθμιση των οικοσυστημάτων υποθηκεύουν κατά τρόπο μη αναστρέψιμο την ικανότητα τους να συμβάλλουν στην άμβλυνση των φαινόμενων της κλιματικής αλλαγής.
4. Η προστασία του φυσικού κεφαλαίου και η αποκατάσταση των οικοσυστημάτων συνδράμουν αποφασιστικά στην αύξηση της ανθεκτικότητας. Η προστασία, η ανάκτηση και η διασφάλιση της ακεραιότητας των φυσικών συστημάτων αποτελούν τον σημαντικότερο και τον οικονομικά αποδοτικότερο σύμμαχο στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής.
5. Η κλιματική αλλαγή αποτελεί μία από τις σημαντικότερες αιτίες απώλειας της βιοποικιλότητας και της βιολογικής ποικιλομορφίας με ασύλληπτους ρυθμούς. Εάν δεν προστατευθούν αποτελεσματικά η βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματα, τα φαινόμενα της κλιματικής αλλαγής θα μεγιστοποιηθούν ως πραγματικός κίνδυνος για την ποιότητα ζωής και τη ζωή στον πλανήτη.
 

1 _
Οικοσυστήματα και βιοποικιλότητα οι πρωταγωνιστές στη ρύθμιση του κλίματος
 
Τα έλη, οι υγρότοποι, το έδαφος, τα δάση και οι ωκεανοί ενέχουν ουσιαστικού ρόλου στο πεδίο της απορρόφησης και της αποθήκευσης του άνθρακα συμβάλλοντας καταλυτικά στην προστασία από την κλιματική αλλαγή. Επί του παρόντος, τα χερσαία και τα θαλάσσια οικοσυστήματα απορροφούν περίπου το ήμισυ των ανθρωπογενών εκπομπών CO2, με τα χερσαία οικοσυστήματα των έμβιων, της χλωρίδας και της οργανικής ύλης του εδάφους να αποθηκεύουν γύρω στους 2.100 γιγατόνους, ποσότητα σχεδόν τριπλάσια εκείνης που υπάρχει στην ατμόσφαιρα. Αποτελεί στοίχημα ζωής, ως εκ τούτου, η προστασία και διατήρηση των φυσικών ταμιευτήρων του άνθρακα καθόσον η δέσμευση και η αποθήκευση του συμβάλλουν σημαντικά στον έλεγχο του κλίματος.
 
Η διατήρηση της υγείας των οικοσυστημάτων - με πρώτη εκείνη των ελών και των υγροτόπων - η αποκατάσταση των υποβαθμισμένων περιοχών, η αποκατάσταση των δασών και η δραστική μείωση της πίεσης στα φυσικά συστήματα, συμβάλλουν σημαντικά στη μείωση των ποσοτήτων των αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα.
 

2 _
Η συνέργεια με τη φύση αποτελεί πηγή σημαντικού οφέλους
 
Η επιλογή της συνέργειας με τη φύση συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος παράλληλα με τη μείωση του κινδύνου έκθεσης του πληθυσμού στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Για παράδειγμα, τα παράκτια οικοσυστήματα όπως οι υγρότοποι, τα δάση μανγκρόβιας, οι κοραλλιογενείς ύφαλοι και, ενίοτε, η φυσική διαμόρφωση των ακτών, προσφέρουν φυσική προστασία από καταιγίδες και πλημμυρικά φαινόμενα παράλληλα με μία μεγάλη γκάμα άλλων λειτουργιών.
 
Οι προσεγγίσεις οικοσυστημικού τύπου, που βασίζονται στη συνέργεια με τη φύση, είναι οικονομικά πλεονεκτικότερες και άμεσα προσβάσιμες σε αγροτικές αλλά και φτωχές κοινότητες και, ως εκ τούτου, μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση της φτώχειας. Οι ανακτημένες φυσικές ακτές με υποβρύχια λιβάδια ή μανγκρόβιες, για παράδειγμα, σχηματίζουν προστατευτικά φράγματα σε μετεωρολογικές πλημμύρες ενώ δημιουργούν οικότοπους ιχθυοαποθεμάτων. Παρόμοια, η προστασία της τροφοδοσίας των υπόγειων υδάτων ή και η ανάκτηση των πλημμυρικών περιοχών διασφαλίζουν την ακεραιότητα των υδατικών πόρων προς όφελος της υδρικής επάρκειας ολόκληρων κοινοτήτων και της επαρκούς αντιμετώπισης των περιόδων ξηρασίας.
 
Τα οικοσυστήματα αποτελούν φυσικές παγίδες άνθρακα ελάχιστου κόστους. Τα φυσικά συστήματα διαδραμάτισαν αυτό τον ρόλο για εκατομμύρια χρόνια. Σε εμάς απομένει η διατήρηση τους έτσι ώστε να συνεχίζουν να αποτελούν το καλύτερο δυνατό μέσο μετριασμού της κλιματικής αλλαγής και προσαρμογής σε αυτή.
 
Μεταξύ των μέτρων σημαντικής μείωσης των εκπομπών θερμοκηπίου υπάρχουν μέτρα προτεραιότητας - «διπλού οφέλους και χαμηλού κόστους» - που συμβάλλουν ταυτόχρονα στην προστασία, στην διατήρηση και στη βιώσιμη εκμετάλλευση της βιοποικιλότητας, όπως η διατήρηση και η ανάκτηση υποβαθμισμένων εκτάσεων, δασών, ελών, υγροτόπων και οργανικών εδαφών, παράλληλα με τη μείωση της μετατροπής φυσικών περιοχών σε βοσκότοπους, τη μείωση της χρήσης της φωτιάς στη καλλιεργητικές πρακτικές και στη βελτιστοποίηση της διαχείρισης των χορτολιβαδικών εκτάσεων.
 

3 _
Η μείωση της ακεραιότητας των οικοσυστημάτων οδηγεί σε μη αναστρέψιμες διαδικασίες
 
Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στα οικοσυστήματα και στη βιοποικιλότητα επιδεινώνουν και άλλου τύπου «πιέσεις» στα φυσικά συστήματα όπως αυτές που απορρέουν από τη μόλυνση της ατμόσφαιρας, από την εντατική εκμετάλλευση του φυσικού κεφαλαίου, από τα ξενικά είδη και από τον κατακερματισμό, την υποβάθμιση και την απώλεια οικότοπων.
 
Η αύξηση της θερμοκρασίας και η οξίνιση των ωκεανών αποτελούν την αιτία της συνεχούς λεύκανσης των κοραλλιών, γεγονός που θα καταστήσει τους κοραλλιογενείς υφάλους το πρώτο οικοσύστημα που θα εξαφανιστεί εντελώς, αφήνοντας πολλές παράκτιες περιοχές απροστάτευτες από καταιγίδες και πλημμυρικά φαινόμενα. Τα τροπικά δάση, που καλύπτουν το 6% της επιφάνειας του πλανήτη, αλλά φιλοξενούν το ήμισυ της βιοποικιλότητας του, εξαφανίζονται με ρυθμούς της τάξης των 13 εκατομμυρίων εκταρίων ετησίως. Μόνο οι δραστηριότητες της αποψίλωσης, σε πλανητικό επίπεδο, απελευθερώνουν στην ατμόσφαιρα γύρω στους 0,2-2,2 γιγατόνους άνθρακα ετησίως, που αντιστοιχεί στο 20% τον εκπομπών CO2.
 
Η ζημιά που επιφέρει η κλιματική αλλαγή στα οικοσυστήματα μειώνει την ικανότητα τους να συλλαμβάνουν και να αποθηκεύουν άνθρακα. Από ένα σημείο και μετά τα οικοσυστήματα εισέρχονται στη σφαίρα του μη αναστρέψιμου, χάνουν την ανθεκτικότητα τους και παρουσιάζουν απρόβλεπτες αντιδράσεις.
 

4 _
Η προστασία του φυσικού κεφαλαίου συμβάλλει καταλυτικά στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής
 
Μολονότι η θεματική της κλιματικής αλλαγής έχει καταλάβει το επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου, το επίπεδο προβληματισμού γύρω από τη συνεχή απώλεια βιοποικιλότητας παραμένει εξαιρετικά χαμηλό. Και αυτό γιατί η διατήρηση της βιοποικιλότητας θεωρείται ζήτημα που αφορά αποκλειστικά την προστασία των απειλούμενων ειδών ενώ, αντίθετα, ενέχει σημαντικού ρόλου στο πεδίο της αναχαίτησης της κλιματικής αλλαγής.
 
Μόνο τα υγιή και ανθεκτικά οικοσυστήματα είναι σε θέση να μετριάσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και, κατά συνέπεια, να παρεμποδίσουν την υπερθέρμανση του πλανήτη. Τα υγιή και ανθεκτικά οικοσυστήματα αντιστέκονται και ανακτούν την ακεραιότητα τους μετά από ακραία καιρικά φαινόμενα προσφέροντας ταυτόχρονα το ευρύ φάσμα οικοσυστημικών υπηρεσιών από τις οποίες εξαρτάται η ποιότητα ζωής των πληθυσμών. Το ευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000 καλύπτει σχεδόν το 1/5 του εδάφους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και περιλαμβάνει περισσότερους από 25.000 οικότοπους. Το Natura 2000 αποτελεί μοναδικό εργαλείο διασφάλισης του χώρου που απαιτούν τα διάφορα είδη για την προσαρμογή τους στην κλιματική αλλαγή. Η ποικιλία των οικοσυστημικών υπηρεσιών του Natura 2000 και άλλων σημαντικών δικτύων προστατευόμενων περιοχών, σε εθνικά και περιφερειακά επίπεδα, ανταποκρίνονται σε ένα ευρύ φάσμα ανθρώπινων αναγκών - καθαρού αέρα και νερού, αναψυχής, προστασίας από πλημμύρες – η ικανοποίηση των οποίων βοηθά στην αντιμετώπιση των αλλαγών σε εξέλιξη.
 
Η διατήρηση αυτών των περιοχών ως χώρος φύσης είναι ζωτικής σημασίας. Η διατήρηση της γενετικής ποικιλίας και της ποικιλίας των ειδών που τις διακρίνει είναι θεμελιώδους σημασίας για την υγεία των οικοσυστημάτων, για την διατήρηση της ανθεκτικότητας τους και για την διασφάλιση των οικολογικών διεργασιών σε περίπτωση εμφάνισης προβλημάτων.
 
Η προστασία της φύσης και των φυσικών συστημάτων, έτσι όπως νοείται, δεν αρκεί. Για να καταστήσουμε το περιβάλλον μας ανθεκτικό στις καταστροφικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι αναγκαία η διατήρηση των ποικίλων και διαφορετικών οικοσυστημάτων έτσι ως έχουν, λειτουργικών και διασυνδεδεμένων στο ευρύτερο χερσαίο και υδάτινο – θαλάσσιο και μη – περιβάλλον.
 

5 _
Μόνη λύση οι ολοκληρωμένες πολιτικές για κάθε μελλοντική δράση
 
Έτσι όπως δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί η απώλεια της βιοποικιλότητας χωρίς να ληφθεί υπόψη το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής, είναι πρακτικά αδύνατο να αναχαιτιστεί η κλιματική αλλαγή δίχως τη σοβαρή αξιολόγηση της συμβολής της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων.
 
Εάν δεν καταρτιστούν σοβαρές στρατηγικές αναφορικά με την αντιμετώπιση του φαινόμενου της κλιματικής αλλαγής είναι πολύ πιθανές οι σοβαρές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα και στα οικοσυστήματα. Το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής θα πρέπει να αντιμετωπιστεί στο πεδίο της πιο ευρείας προσπάθειας διατήρησης της εξαιρετικής ικανότητας των οικοσυστημάτων να απορροφούν τις εκπομπές των αερίων θερμοκηπίου. Στην αντίθετη περίπτωση, κάθε πιθανότητα αποτυχίας της προσπάθειας είναι σίγουρο ότι θα υποθηκεύσει κάθε άλλη προσπάθεια μείωσης της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
 
Τα επόμενα χρόνια θα αποδειχθούν δραματικά και καθοριστικά. Μόνη λύση οι ολοκληρωμένες πολιτικές σε σχέση με την απώλεια της βιοποικιλότητας και το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής, οι μόνες σε θέση να δημιουργήσουν συνθήκες βιώσιμης ευημερίας με τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, σύμφωνα και με τη Λευκή Βίβλο «Η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή : Προς ένα Ευρωπαϊκό πλαίσιο δράσης» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
 
-----------------------------
The EU Ad Hoc Expert Working Group on Biodiversity and Climate Change:
http://circa.europa.eu/Public/irc/env/biodiversity_climate/home
The World Bank, Environment Department: Convenient solutions to an inconvenient truth: ecosystem-based approaches to climate change, 2009: http://siteresources.worldbank.org/ENVIRONMENT/Resources/ESW_EcosystemBasedApp.pdf
EEA Report No 4/2008:Impacts of Europe’s changing climate – 2008 indicator-based assessment
www.eea.europa.eu/publications/eea_report_2008_4
European Climate Change policy: http://ec.europa.eu/environment/climat/home_en.htm
White Paper on Adapting to Climate Change: Towards a European Framework for Action
http://ec.europa.eu/environment/climat/adaptation/index_en.htm
UN-REDD Programme Website: www.undp.org/mdtf/UN-REDD/overview.shtml
UN Convention on Biological Diversity: www.cbd.int/climate/, and http://adaptation.cbd.int/

«Οικολογική Συμμαχία για την Περιφέρεια Αττικής».

- Για τον ριζικό αναπροσανατολισμό των πολιτικών της Περιφέρειας.
- Για την διοικητική και πολιτική της αυτονομία.
- Για την «Οικολογική Μετάβαση» σε μία κοινωνία βιώσιμης ευημερίας.
- Για τον άνθρωπο, τα ζώα και το περιβάλλον.
contact@oikologiki-symmaxia.gr

https://oikosymmaxia.blogspot.com