Για αρκετές 10ετίες, τα ρέματα παρέμειναν ταυτόσημα με χώρους άχρηστους, δίχως προοπτική, που έπρεπε είτε να καλυφθούν, είτε να εξαφανιστούν. Η συντριπτική τους πλειοψηφία κακοποιήθηκε βάναυσα, σημαντικά τους τμήματα καλύφτηκαν, άλλα διευθετήθηκαν χάριν της οικιστικής ζήτησης, άλλα ενσωματώθηκαν στο οδικό δίκτυο και άλλα μετατράπηκαν σε αγωγούς λυμάτων ή και χωματερές απορριμμάτων, ο πυκνός ιστός τους στο πλαίσιο της υδρολογικής λεκάνης σχεδόν εξανεμίστηκε, ενώ όσα τμήματα απέμειναν ανέγγιχτα λειτούργησαν με τη προοπτική της ανεπανόρθωτης αλλοίωσης από την οπτική του «δημόσιου έργου». Όχι τυχαία, στην Αττική απομένει να λειτουργεί μόλις το 10% των ρεμάτων που λειτουργούσαν φυσιολογικά μέχρι το πρώτο τέταρτο του 19ου αιώνα.
Tο ενδιαφέρον για τα
ρέματα επέστρεψε δριμύ τα τελευταία 6 χρόνια, αυτή τη φορά στο όνομα
μιας υποθετικής «αντιπλημμυρικής προστασίας» που βλέπει την αποξένωση του
προβλήματος της υδραυλικής ασφάλειας από τη θεμελιώδη συμβολή της οικολογικής
τους ακεραιότητας στην πρόληψη του πλημμυρικού κινδύνου. Και ενώ η
αντιμετώπιση της υδραυλικής ασφάλειας στη σύγχρονη Ευρώπη βασίζεται σήμερα
στο δόγμα «περισσότερη φύση για περισσότερη ασφάλεια» - ή «η
καλύτερη άμυνα από τις «οδούς του νερού» επιτυγχάνεται μέσω της υπεράσπισης των
«οδών του νερού» - η κατ’ ευφημισμό αυτοδιοίκηση της χώρας μας επιδίδεται
μανιωδώς σε καταστροφικούς «καθαρισμούς», διευθετήσεις, ή και σημειακές
επεμβάσεις σε πρανή και κοίτες, με οχετοποίηση των «οδών
του νερού» και την επακόλουθη ολική εξαύλωση της φύσης από την περιοχή
των επεμβάσεων. Η όλη «θεωρητική» προσέγγιση του καταστροφικού της έργου θεμελιώνεται
στο παρωχημένο ψευτοδίλημμα μεταξύ της οικολογικής καταστροφής που
προκαλούν τα υδραυλικά της έργα και της προτεραιότητας στην υπεράσπιση της
ανθρώπινης ζωής και, φυσικά, στην έλλειψη των κατάλληλων νομοθετικών
ρυθμίσεων και στην αδιαφορία για τις κοινοτικές οδηγίες και το κοινοτικό
κεκτημένο. Από αυτή την οπτική γωνία, ως «βρωμιά» και πρώτος παράγοντας πλημμυρικού κινδύνου θεωρείται η παρόχθια βλάστηση - δένδρα,
θάμνοι, βότανα ή και υδρόβια φυτά.
Από οικολογικής σκοπιάς, η
παρουσία της παρόχθιας βλάστησης αποτελεί παράγοντα ιδιαίτερης σημασίας,
ο οποίος αναγνωρίζεται τόσο από τις Κοινοτικές Οδηγίες - 2000/60/ΕΕ
– όσο και από την νομοθεσία των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης
με ελάχιστες εξαιρέσεις. Η κοινοτική οδηγία αναφέρεται στην παρόχθια
βλάστηση ως στοιχείο εκτίμησης της καλής περιβαλλοντικής υγείας της «οδού
του νερού», ενώ η πλειοψηφία των εθνικών νομοθεσιών προτάσσει την προστασία
της.
Από υδραυλικής σκοπιάς, η παρόχθια
βλάστηση είναι εξαιρετικής σπουδαιότητας καθόσον αυξάνει την τραχύτητα
της κοίτης και, κατά συνέπεια, συμβάλλει στη συγκράτηση και στη σημαντική
επιβράδυνση της ροής του νερού που, διαφορετικά, θα κατέκλυζε
με την μορφή πλημμύρας. Η παρουσία της παρόχθιας βλάστησης
συμβάλλει αρνητικά μόνο στις περιπτώσεις που η τραχύτητα της κοίτης,
η επιβράδυνση της ροής του νερού και, επακολούθως, η άνοδος της στάθμης
του, θα μπορούσαν να προκαλέσουν την πλημμύρα κατοικημένων περιοχών. Μόνο σε αυτή
τη τελευταία περίπτωση απαιτείται η προσεκτική διευθέτηση της παρόχθιας
βλάστησης και μόνο όταν οι κατάλληλες υδραυλικές μελέτες ανάντη δεν
υποδεικνύουν καμία άλλη λύση.
Αποτελεί πλέον θέσφατο ότι η
οιαδήποτε στρατηγική ανάσχεσης του υδραυλικού κινδύνου, αναφορικά
με την παρόχθια βλάστηση, επιβάλλει τον προγραμματισμό των επεμβάσεων σε
δύο διαφορετικά επίπεδα :
1. Στο επίπεδο του ελέγχου της παρόχθιας
βλάστησης στο εσωτερικό των οικιστικών συνόλων, έτσι ώστε να επιταχύνεται
μεν η ροή του νερού αλλά να μειώνεται το ύψος του.
2. Στην ταυτόχρονη σημαντική αύξηση της παρόχθιας
βλάστησης εκτός των οικιστικών συνόλων και ανάντη, έτσι ώστε
να διασφαλίζεται η σημαντική μείωση της ταχύτητας του νερού και η παγίδευση
του σε περιοχές πλημμύρας.
Από υδραυλικής άποψης, αποτελεί
ψευδοδίλλημα η επικαλούμενη ανάγκη της αντιμετώπισης του πλημμυρικού
κινδύνου με απάλειψη της παρόχθιας βλάστησης και κοπή των παρόχθιων
δένδρων, έτσι ώστε να αποσοβηθεί ο κίνδυνος της παράσυρσης των κορμών από
το νερό και της επακόλουθης φραγής ανοιγμάτων γεφυρών και περασμάτων. Και αυτό,
διότι αφ’ενός αυτό μπορεί να συμβεί μόνο στην περίπτωση σημαντικών πλημμυρικών
φαινόμενων και αφ’ ετέρου διότι το πρόβλημα αφορά τις γέφυρες και τα περάσματα
και όχι την βλάστηση και τα δένδρα.
Τα σημαντικά πλημμυρικά φαινόμενα
συνοδεύονται από φαινόμενα έντονων διαβρώσεων και εκτεταμένων κατολισθήσεων
πρανών που αποτελούν και την αιτία εκρίζωσης των παρόχθιων δένδρων, την
παράσυρση τους κατάντη και το πιθανό φράξιμο των ανοιγμάτων γεφυρών και
περασμάτων. Ο «καθαρισμός» και η διευθέτηση των «οδών του νερού» είναι
άχρηστος και αντιπαραγωγικός, έτσι όπως γίνεται, καθόσον βασίζεται στην καταστροφή
της παρόχθιας βλάστησης που θα μπορούσε να συγκρατήσει τους όσους κορμούς
εκριζώνονται λόγω των κατολισθήσεων. Η ορθολογική αντιμετώπιση του πλημμυρικού
κινδύνου επιβάλλει την επιμελή ελευθέρωση των υδραυλικών στενώσεων των
«οδών του νερού» - ανοίγματα γεφυρών, υπολείμματα παλαιών επεμβάσεων κ.λπ.
– που αποτελούν και τη μοναδική αιτία μετατροπής της παρόχθιας βλάστησης
από εργαλείο οικολογικής συνέχειας και υδραυλικής ασφάλειας σε παράγοντα
υδραυλικού κινδύνου.
«Οι σύγχρονες μέθοδοι διευθέτησης
των οδών του νερού επιβάλλουν την χρήση των τεχνικών της Φυσικής Μηχανικής,
πέρα από τις γνωστές, παρωχημένες, μεθόδους ισχυρού περιβαλλοντικού
αποτυπώματος ή μεθόδους που προσπαθούν να το αποκρύψουν ή και να το μετριάσουν»,
καταλήγει κανονισμός μεγάλης δυτικοευρωπαικής Περιφέρειας σχετικά με το θέμα της «Επαναφυσικοποίησης του Τοπίου»
. «Μοναδικές οι τεχνικές της Φυσικής
Μηχανικής, προσφέρουν εξαιρετικές λύσεις σχετικά με την σταθεροποίηση των
πρανών και την προστασία από την διάβρωση, μέσω της προγραμματικής φύτευσης αυτόχθονων
φυτών σε υποδομές φυσικών υλικών όπως το ξύλο και εν μέρει η πέτρα. Το ρόλο της
καταλυτικής προστασίας αναλαμβάνουν τα φυτά τα οποία, αναπτυσσόμενα, τείνουν να
αντικαταστήσουν την υποδομή μέσω του ριζικού τους συστήματος εξασφαλίζοντας την
σταθεροποίηση του πρανούς της όχθης και την αποστράγγιση των υπόγειων υδάτων. Το
ζητούμενο σε κάθε περίπτωση διευθέτησης «οδού του νερού» είναι η διατήρηση της φύσης
του και της φυσιολογίας του, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η υδραυλική ασφάλεια
και η οικολογική συνέχεια στο εσωτερικό του οικοσυστήματος του».
#Oikologiki_Symmaxia
«Οικολογική Συμμαχία για την Περιφέρεια Αττικής».
- Για τον ριζικό αναπροσανατολισμό των πολιτικών της Περιφέρειας.
- Για την διοικητική και πολιτική της αυτονομία.
- Για την «Οικολογική Μετάβαση» σε μία κοινωνία βιώσιμης ευημερίας.
- Για τον άνθρωπο, τα ζώα και το περιβάλλον.
